نامگذاری، تعریف و سبب شناسی بیماری هاری در متون طبی دوره تمدن اسلامی

سابقه و هدف: هاری یکی از کهن‌ترین بیماری‌های مرگبار تاریخ بشری است که همچنان تعدادی از مبتلایان در اثر عدم دریافت درمان موثر جان خویش را در اثر این بیماری از دست می‌دهند. با آن که در متون پزشکی دوره تمدن اسلامی، بیماری هاری به طور مفصل بیان شده اما متاسفانه این مطالب مورد غفلت و بی‌توجهی قرار گرفت. هدف این مطالعه شناسایی و تبیین دانسته‌های پزشکان دوره اسلامی درباره بیماری هاری اعم از نامگذاری، تعریف و سبب‌شناسی در متون طبی است.مواد و روش‌ها: این مطالعه یک پژوهش کیفی با روش تحلیل محتواست. گردآوری داده‌ها با کلید واژه‌هایی چون هاری، داء الکلب، دیوانگی سگ، سگ دیوانه، هار گزیده در منابع پزشکی سنتی جهان اسلام جستجو و استخراج شد. سپس داده‌ها در موضوعات نامگذاری، تعریف و سبب‌شناسی هاری، دسته‌بندی شد. پس از مطالعه مکرر یادداشت‌ها و جداسازی مطالب تکراری، یافته‌های مطالعه بر اساس دسته‌بندی یادشده ارائه شد.یافته‌ها: یافته های این مطالعه نشان می‌دهد پزشکان جهان اسلام با توجه به میزان دانش زمانه خویش درک درستی از بیماری و علل آن داشته‌اند که فقط در صفحات کتب باقی مانده و در تاریخ علم کنونی جهان راه پیدا نکرده است.استنتاج: با تحلیل و تبیینی که در این مطالعه انجام شد نتیجه آن است که دانش مسلمانان از هاری هرگز مبتنی بر خرافات و موهومات و یا صرفا تکرار مطالب دانشمندان روم و یونان نبوده است. افزون بر این در متون دوره اسلامی بحث‌های قابل توجهی برای تبیین سبب پیدایش هاری در سگ وجود دارد که شایسته توجه محقّقین می باشد.

Naming, Definition, and Etiology of Rabies in the Medical Texts of the Islamic Civilization

Background and purpose: Rabies is an ancient lethal disease in human civilization that endangers the life of many of its victims in case of ineffective treatments. Although the definition, etiology, semiology, and treatment of rabies exist in Islamic medical texts, but they are unintentionally or sometimes intentionally being neglected. This article aimed at studying the knowledge of the physicians of Islamic era about the naming, definition, and etiology of rabies.Materials and methods: In this qualitative content analysis, data were collected from the medical texts of the Islamic civilization using the following words and phrases as the keywords: rabies, dāʾ alkalab, madness of dog, mad dog, and bitten by a rabid dog. Data were organized according to the naming, definition, and etiology of rabid. Careful survey of the notes was carried out and duplicates were removed.Results: Findings showed that physicians of the Islamic world had a perfect perception about rabies and its etiology based on the edge of knowledge at their time. Alas, this knowledge remained in books and is not considered in current science.Conclusion: The knowledge of the Muslims about rabies was neither based on superstition nor the repetition of Greeks and Romans. There are noticeable materials to define the reasons for the emergence of the rabies in dogs that deserve more attention.