تشخیص و درمان گزیدگی ناشی از جانوران زهرآگین در قانون ابن سینا

سابقه و هدف: گزیدگی ناشی از جانوران و حشرات سمی، مرگ و میر بالایی در جهان دارد، پیشگیری و درمان به موقع همواره مورد توجه محققین می‌باشد. با توجه به درخشش حکمای طب ایرانی به ویژه ابو علی سینا، این پژوهش با اقتباس از کتاب قانون ایشان، در زمینه تشخیص و درمان گزیدگی جانوران سمی انجام شد.مواد و روش‌ها: این مطالعه از نوع پژوهشی کیفی می باشد که با مروری بر کتاب القانون فی الطب و با واژگان کلیدی گزیدگی، گزش، جانوران و حشرات سمی متون مربوط به تشخیص و درمان گزیدگی‌ها و گزش انواع جانوران و حشرات سمی، استخراج و جمع‌بندی و مورد تحلیل قرار گرفت.یافته‌ها: برای تشخیص گزیدگی‌ها، از بررسی و معاینه دقیق بیمار، علائم و نشانه‌های گزش، طبقه بندی حیوانات و حشرات سمی مثل مارها، زنبورها، رتیل‌ها و سایر حشرات استفاده شد. روش‌های درمانی بر پایه عدم نفوذ سم ناشی از گزش در بدن، به وسیله درمان با مفردات و به کارگیری درمان غیر دارویی و جذب سم به خارج بیان شد. استفاده از روش‌های متعددی مثل مفید بودن بیش از 180 مفرده گیاهی، حیوانی و معدنی و داروهای مرکب و روش‌های متعددی برای درمان گزیدگی‌ها گزارش گردید.استنتاج: روش‌های تشخیصی، درمانی و استفاده از مفردات متعدد جهت تشخیص و درمان گزیدگی‌ها و نیش حشرات، در کتاب قانون به طور گسترده آمده است، هرچند قرابت زیادی در روش‌های درمانی طب رایج با آنچه در قانون آمده وجود دارد ولی شواهد علمی مناسب برای سایر موارد مثل مفردات معرفی شده جهت انجام مطالعات پیشنهاد می‌شود.

A Review on the Diagnosis and Management of Bitesin the Canon of Medicine of Avicenna

Background and purpose: Bites of animals and poisonous insects cause high mortality and morbidity rates in the world, therefore, prevention and appropriate treatment are of great importance. This study was carried out to investigate the diagnosis and treatment of bites of animals and poisonous insects on the basis of the Canon of Medicine of Avicenna.Materials and methods: The Canon of Medicine of Avicenna was reviewed using the following keywords: bite, sting, animals, and poisonous insects. Texts related to the diagnosis and treatment of bites and stings of various animals and poisonous insects were extracted and analyzed.Results: Diagnostic methods for bites included careful examination of the patient, signs and symptoms of bites, classification of animals and poisonous insects, such as snakes, bees, tarantula, etc. Treatment methods were mainly based on no penetration of poison based on natural drugs and external absorbing agents (nonmedical treatments). There were also more than 180 herbal, animal, and mineral compounds, and compound drugs in the treatment of bites.Conclusion: In the Canon of Medicine of Avicenna, several methods are introduced for diagnosis and treatment of bites of animals and poisonous insects which are extremely similar to current methods. But, further studies are required with more scientific evidences on other materia.