علم تشریح در متون مرجع طب ایرانی (دوران تمدن اسلامی)

سابقه و هدف: تشریح علمی است که از اعضای انسان و چگونگی ترکیب آن‌ها بحث می‌کند و دارای اهداف مختلفی از جمله معرفت به کمال صنع الهی و دست یافتن به علل امراض و درمان آن‌ها می‌باشد. تشریح در دوران اسلامی وظایف الاعضاء (فیزیولوژی) را نیز شامل می‌شده است. هدف از این مطالعه نگرشی بر علم تشریح در متون مرجع طب ایرانی (دوران تمدن اسلامی) است.مواد و روش‌ها: این مطالعه یک پژوهش کیفی است که به روش تحلیل محتوا و با تمرکز بر کتب مرجع طب ایرانی انجام می‌پذیرد. این مطالعه در مراحل چندگانه (یافتن کلیدواژه‌ها، جستجو در متون مرجع طب ایرانی اسلامی، جستجو در کتب تاریخی و دایره‌المعارف‌های اسلامی، جستجو در بانک‌های الکترونیکی فارسی و لاتین، دسته‌بندی، مرتب‌سازی، مقایسه کردن) انجام شد.یافته‌ها: علم تشریح مقدمه طبابت و جراحی بوده است و آثار کالبدشناسی اطبای مسلمان نیز مانند اروپاییان متاثر از کارهای جالینوس می‌باشد. پزشکان مسلمان بنا به شواهدی کالبد شکافی هم می‌کرده‌اند و در جراحی متبحر بوده و استادانی بنام در تشریح به جهان عرضه کرده‌اند.استنتاج: اساس آناتومی جدید که به دست وزالیوس به این جایگاه رفیع رسیده، همان تشریح ایرانی اسلامی بوده است که پس از تصحیح متون تشریحی جالینوس به اروپا راه یافت. با دیدگاه کل نگر طب پیشینیان ما، لزوم بررسی و پژوهشی بیش‌تر در این زمینه و تطبیق آن با علم نوین با توجه به ابعاد گستردۀ آن پیشنهاد می‌گردد.

Anatomy in Reference Texts of Persian Medicinein Islamic Golden Age

Background and purpose: Anatomy is a branch of science that deals with different parts of human body and its organizational structure. It has various goals, such as insight into the divine perfection and understanding the causes of diseases and their treatments. Anatomy in the Islamic era included physiology too. This research aimed at providing an overview on anatomy in the Reference Materials of Persian Medicine.Materials and methods: A qualitative study (contentanalytic library research) was performed based on the books of Persian medicine. This study was conducted at several stages; finding the keywords, searching in reference texts of IranianIslamic medicine, in history books and Islamic encyclopedias, and in Persian and Latin electronic banks, then sorting, organizing, and comparing the information.Results: Anatomical knowledge is prerequisite to treatment and surgery. The works of Muslim scientists on anatomy, like the Europeans, were found to be influenced by the works of Galen. According to evidence, Muslim doctors performed autopsy and were great surgeons.Conclusion: The basis of the new anatomy enhanced by Vesalius is similar to the IranianIslamic anatomy that was introduced to Europe after revising the texts of Galen. Considering the holistic viewpoints in Persian medicine, further research is needed to adapt that to modern medicine.