تحلیل اثر هندسه‌ی پلان و توانمندی معماران سنتی بر گونه‌شناسی فرمِ معماری کبوترخانه‌های اصفهان

زمینه و هدف: کبوترخانه‌ها از لحاظ معماری، سازه و تزئینات دارای ویژگی‌های برجسته‌ای هستند؛ تحلیل هندسه شکلی و گونه‌شناسیِ آن‌‌ها، نه تنها نقش به‌سزایی در شناختِ معماری سنتی ایرانی دارد، بلکه می‌تواند از فراموشیِ این بناهای همسان و تابع محیط طبیعی نیز جلوگیری کند. به اعتقاد نگارندگان بین خلاقیت معماران‌سنتی، تناسبات، فرم و اندازه ی پلان،  با انواع کبوترخانه‌های محدوه اصفهان، رابطه مستقیم وجود‌ دارد. لذا هدف، تحلیلِ نقش هندسه در فرم نهایی کبوترخانه‌های اصفهان است. کبوترخانه‌ها برای نخستین‌بار به‌صورت توصیفی مورد توجه سیاحان قرار‌گرفتند و برخی علاوه‌بر بررسی جنبه‌های شکلی، کالبد و سازه‌ی آن‌ها را دسته‌بندی کرده‌‌اند. این پژوهش گونه‌شناسیِ جامعی از کبوترخانه‌ها با دیدگاه هندسی ارایه خواهد‌کرد. روش بررسی: روش تحقیق توصیفی، مقایسه‌ای و تحلیلی، است. اطلاعات از طریق منابع کتابخانه‌ای و میدانی، به‌دست آمده است. یافته‌ ها: مشخص گردید که بین ارتفاع با تعداد طبقات، قطر کبوترخانه، استوانه‌های میانی و ضخامت دیواره‌ی آن، ارتباط معناداری وجوددارد. شکل‌ها، هندسه کالبد و ابعاد گوناگون پلان از یکسو و خلاقیت  معماران از سوی دیگر، احجام گوناگونی را در ساختار کبوترخانه‌های شهر اصفهان پدید آورده‌اند. بحث و نتیجه ‌گیری: براساس یافته‌ها به لحاظ هندسه‌ی پلان، دوازده گونه(رایج‌ترین مدور ساده)، از نظر حجم چهارگونه‌ی اصلی، و برپایه‌ی تعداد طبقات سه گونه شناسایی‌شد. همچنین به‌طور معمول نسبت ارتفاع به دهانه حدود دوبرابر است.

analysis of the effect of plan geometry and capabilities of traditional architects on the typology of the architectural form of isfahan dove towers

background and objective: dove towers have outstanding architectural, structural and decorative characteristics. geometric and typological examination of dove towers not only paves the way to understand persian traditional architecture, but also prevents these environment-friendly structures from being forgotten. according to the authors, there is a direct relationship between the creativity of traditional architects, proportions, form and size of the plan, with different types of dove towers in isfahan. accordingly, the present study aimed to analyze the final form of dove towers in isfahan from the aspect of geometric features. historically, certain foreign travelers have described some of the dove towers in isfahan. some travelers have also made attempt to describe them physically and structurally. this study will provide a comprehensive typology of dove towers from a geometric perspective.method: the methodology has been descriptive, comparative and analytic in nature. also, data were collected based on library sources and field studies. findings: it was found that there is a significant relationship between height and the number of floors, the diameter of the dove towers, the middle cylinders and its wall thickness. the shapes, the geometry of the body and the various dimensions of the plan on the one hand and the creativity of the architects on the other hand, have created different volumes in the structure of the pigeon houses in isfahan.discussion and conclusion: based on the findings, according to plan geometry, twelve species wereidentified (the most common being simple circular), in terms of volume, four main species wererecognized, and three species were known based on the number of floors. also, the ratio of height tospan length is usually about double.