تحلیل الگوی تاب‌آوری کالبدی فضایی متاثر از مخاطرات زیست‌محیطی کلانشهر تهران (مطالعه موردی: تحلیل تطبیقی مناطق 2 و 12)

زمینه و هدف: در ادبیات دانشگاهی اخیراً تاکید بر این است که چرا تاب‌آوری شهری متفاوت از پایداری شهری است. این در حالی است که برنامه‌های سیاست‌گذاری شهری از این اصطلاحات تقریباً به جای یکدیگر استفاده می‌کنند. در این پژوهش با تحلیل الگوی تاب‌آوری کالبدی فضایی؛ عوامل متاثر از مخاطرات زیست‌محیطی همچون زلزله وفرونشست در سطح مناطق 2 و 12 شهر تهران بررسی می‌شود.روش بررسی: این پژوهش کاربردی است که با روش تحلیلی موردی و رویکرد کمی انجام گرفته است. با توجه به ماهیت داده‌ها از نوع توصیفی است. برای دستیابی به اهداف تحقیق و تحلیل الگوی تاب‌آوری کالبدی فضایی متاثر از مخاطرات زیست‌محیطی کلانشهر تهران شامل فرونشست و زلزله، ابعاد مورد بررسی در 13 شاخص شامل قیمت پایه (مترمربع)، جنس مصالح، سال ساخت، قدمت ساختمان، اسکلت ساختمان، تعداد طبقات، درجه تمرکز یا تفرق کاربری مسکونی، دانه‌بندی، نفوذپذیری، مساحت کل کاربری‌ها (فضای سبز و باز) و مساحت کاربری مسکونی در بخش فضایی و کالبدی و درجه تمرکز یا تفرق جمعیت، خوشه‌های مسکونی و فضاهای باز و سبز جهت استقرار جمعیت براساس اکثریت ساکن در محلات، جهت جغرافیایی توزیع جمعیت در بخش اجتماعی مبتنی بر مطالعات کاربری اراضی وضع موجود استخراج شد. برای ارزیابی و تحلیل الگوهای فضایی و اجتماعی از الگوریتم رقابت استعماری در محیط نرم‌افزار matlab a2019 و برای فضایی‌سازی شاخص های مورد مطالعه از روش (tracking analyst tools) در فرآیند تحلیل شبکه (network analyst tools) در محیط نرم‌افزار arcgis استفاده شده است.یافته‌ها: با توجه به قرارگیری منطقه 12 در بافت تاریخی و تمرکز و تراکم جمعیت در محورهای کانونی با عملکرد منطقه‌ای، آسیب‌پذیری بیشتری از خود نشان می‌دهد. در ارتباط با معیارهای تراکم جمعیت، دانه‌بندی و همچنین وضعیت اسکلت ساختمان‌ها؛ مجموعا منطقه 2 وضعیت بهتری را نشان می‌دهد هرچند تراکم جمعیت در سطح هر دو منطقه علی‌رغم جمعیت و وسعت بیشتر منطقه 2 یکسان می‌باشد، اما با توجه به سیل جمعیت شناور مراجعه کننده و ساکن در منطقه 12 این منطقه تاب‌آوری پایین‌تری را نشان می‌دهد.بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به فرسوده بودن ابنیه و نفوذپذیری کم‌فضایی، الگوی پراکنش فضایی جمعیت و عوامل موثر بر گسست‌های کالبدی فضایی در سطح منطقه 2 و 12 نتایج نشان می‌دهد که الگوی توزیع و گسست تاب‌آوری در سطح محلات، هر دو منطقه متفاوت و در مجموع منطقه 12 وضعیت ناپایدارتری را نشان می‌دهد.

analysis of the physical-spatial resilience pattern affected by environmental hazards in tehran metropolis (case study: comparative analysis between of regions 2 and 12)

background and objective: in academic literature has recently emphasized that why urban resilience is different from urban sustainability. urban policymakers, on the other hand, use the terms almost interchangeably. in this study by analyzing the pattern of physical-spatial resilience; factors affecting environmental hazards such as earthquakes, subsidence, etc. are studied in areas 2 and 12 of tehran.material and methodology: this study is an applied research that has been done with case-analysis method and quantitative approach. due to the nature of the data is descriptive. to achieve the objectives of research and analysis of physical-spatial resilience pattern affected by environmental hazards in tehran metropolis including subsidence and earthquake, the dimensions studied in 13 indicators including base price (square meters), material, construction year, building age, building skeleton, number of floors , degree of concentration or dispersion of residential land use, grain size, permeability, total area of ​​uses (green and open space) and area of ​​residential land use in spatial and physical part) and (degree of concentration or dispersion of population, residential clusters and open and green spaces for population based the majority of residents in the neighborhoods were extracted for the geographical direction of population distribution in the social sector (based on land use studies of the current situation). to evaluate and analyze spatial and social patterns, the colonial competition algorithm in matlab a2019 software environment and to spatialize the studied indicators, the method (tracking analyst tools) in the network analysis process (network analyst tools) in arcgis software environment has been used.findings: due to the location of district 12 in the historical context and the concentration and density of the population in the focal axes with regional performance, it shows more vulnerability. in relation to the criteria of population density, granulation as well as the skeletal condition of buildings; overall, zone 2 shows a better situation. although the population density in both zones is the same despite the larger population and size of zone 2, it shows lower resilience due to the flood of floating population visiting and living in zone 12.discussion and conclusion: due to the erosion of buildings and low space permeability, the pattern of spatial distribution of the population and the factors affecting the physical-spatial ruptures in zones 2 and 12, the results show that the pattern of distribution and fracture rupture in neighborhoods are different in zone 12. indicates a more unstable situation.