ارزیابی حساسیت اراضی جهت تعیین مناطق مستعد تولید گردو غبار (مطالعه موردی: استان البرز)

زمینه و هدف: وسعت بسیار زیاد مناطق خشک و فراوانی پدیده های گرد و غبار در کشور باعث شده است، شناسایی دقیق کانون های تولید گرد و غبار همواره یکی از اهداف اصلی پژوهش ها در زمینه گرد و غبار به شمار آید. هدف اصلی این مطالعه شناسایی منبع طوفان گرد و غبار در استان البرز است.روش بررسی: در این پژوهش از شاخص حساسیت زمین در برابر فرسایش بادی (ilswe) برای مکان یابی منابع تولید گرد و غبار استفاده شد. شاخص ilswe از ترکیب پنج فاکتور موثر در فرسایش بادی شامل فرسایش دهندگی اقلیم، فرسایش پذیری خاک، سله خاک، پوشش گیاهی و زبری سطح ایجاد شده است. برای محاسبه این فاکتورها از نقشه های دما، بارش، سرعت باد، درصد شن، سیلت، رس، کربنات کلسیم، evi و کاربری اراضی استفاده شد.  بعد از محاسبه هریک از فاکتورها، با ضرب آنها در هم، شاخص ilswe محاسبه شد. درنهایت با طبقه بندی این شاخص در نرم افزار arc gis مناطق حساس شناسایی شد.یافته ها: نقشه نهایی شاخص ilswe  نشان داد که به طورکلی مناطق جنوبی استان البرز نسبت به دیگر نواحی، به فرسایش بادی حساس تر هستند. نقشه طبقه بندی ilswe نشان داد که 34/5٪ از منطقه مورد مطالعه در کلاس خیلی کم، 26/8 ٪ در کلاس کم، 18/3٪ در کلاس متوسط، 12/6٪ در کلاس زیاد و 7/8٪ در کلاس خیلی زیاد حساسیت به  فرسایش بادی قرار دارد. کلاس حساسیت زیاد به عنوان کانون ایجاد گرد و غبار در نظر گرفته شد که عمدتا در نواحی جنوبی استان البرز قرار دارد. اکثر نواحی کانون ایجاد گرد و غبار، اراضی بایر هستند.بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش، اراضی بایر نقش مهمی در تولید گرد و غبار استان البرز دارند درنتیجه عملیات تثبیت خاک در این نواحی برای کاهش گرد و غبار لازم است.  به طور کلی نتایج این پژهش  نشان داد که شاخص ilswe، یک مدل منطقه ای مناسب جهت تعیین مناطق مستعد و کانون های تولید گرد و غبار است.

Assessment of land sensitivity to determine areas dust sources (Case study: Alborz province)

Background and Objective: The vastness of arid areas and the abundance of dust storms in the country have made the accurate identification of dust production centers always one of the main goals of research in the field of dust. The primary objective of this study is dust storm source identification in Alborz ProvinceMaterial and Methodology: In this study, the Index of Land Susceptibility to Wind Erosion (ILSWE) was used to locate dust sources. The ILSWE was created by combining five influential wind erosion factors including climatic erosivity, soil erodibility, soil crust, vegetation cover surface roughness. Temperature, precipitation, wind speed, sand percentage, silt, clay, calcium carbonate, EVI and land use maps were used to calculate these factors. After calculating each of the factors, by multiplying them together, the ILSWE index was calculated. Finally, by classifying this index in Arc GIS software, sensitive areas were identified.Findings: The final map of ILSWE index showed that in general, the southern regions of Alborz province are more sensitive to wind erosion than other regions. The ILSWE classification map showed that 34.5% of the studied area falls within the very low class, 26.8% in the low class, 18.3% in the medium class, 12.6% in the high class and 7.8% in very high sensitivity to wind erosion class. Very high sensitivity class was considered as dust sources, which is mainly located in the southern parts of Alborz province. Most sources of dust are barren lands.Discussion and Conclusion: According to the results of this study, barren lands have an important role in dust production in Alborz province; therefore soil stabilization operations in these areas are necessary to reduce dust. In general, the results of this study showed that the ILSWE index is a suitable regional model for determining susceptible areas and centers of dust production.