ارزیابی قابلیت اراضی برای توسعه کشاورزی و مرتع‌داری (مطالعه موردی: حوضه آب خیز سد تاجیار استان آذربایجان شرقی)

زمینه و هدف: در عصر حاضر که انواع تغییرات در محیط طبیعی ایجاد شده است، باید جهت دست‌یابی به توسعه پایدار، برنامه ریزی و مدیریت سرزمین بر اساس توان بالفعل و بالقوه آن صورت پذیرد. هدف از این مطالعه ارزیابی توان اکولوژیک برای کاربری های کشاورزی و مرتع‌داری و بررسی میزان انطباق کاربری های فعلی کشاورزی و مرتع‌داری با توان اکولوژیک منطقه برای کاربری های مذکور می باشد.روش بررسی: در این پژوهش، ابتدا با بررسی منابع مختلف و کسب استانداردها، معیارها و زیرمعیارها انتخاب شدند. معیارهای اصلی مورداستفاده در این مطالعه، عبارتند از: نقشه های خاک‌شناسی، سنگ شناسی، توپوگرافی، اقلیم، پوشش گیاهی، میزان آب و کاربری اراضی. سپس، با استفاده از طراحی و توزیع پرسش‌نامه‌هایی، لایه ها مورد ارزیابی قرار گرفتند و توسط فرایند تحلیل سلسله مراتبی و ماتریس مقایسات دوتایی، وزن دهی شدند. درنهایت، کلیه‌ی لایه‌ها با استفاده از روش ترکیب خطی وزن‌دار تلفیق شدند و نقشه ی نهایی توان اکولوژیک منطقه به دست آمد.یافته ها: در نقشه نهایی قابلیت اراضی برای توسعه کشاورزی و مرتع‌داری که در سال 1394 تهیه گردید، طبقات 1 و 2 و 7  کاربری های مذکور وجود ندارد به دلیل این‌که در منطقه مورد مطالعه محدودیت های توپوگرافی بیش از بقیه معیارها، امکان انجام کشاورزی درجه 1 و 2 را سلب می کند و از نظر معیارهای مرتعداری، تا طبقه 3 مرتع‌داری را می توان در محدوده مورد مطالعه مشاهده نمود. کشاورزی درجه 3 با 31/9 درصد، بیش‌ترین و مرتعداری درجه 3 با 11/5 درصد، کم‌ترین مقدار را  از نظر درجه تناسب سرزمین دارا می باشند.بحث و نتیجه گیری: یافته ها حاکی از آن است که تلفیق فرایند تحلیل سلسله مراتبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی، دارای قابلیت بالایی جهت ارزیابی توان اکولوژیک اراضی برای کاربری های کشاورزی – مرتع‌داری می باشد. و با توجه به این‌که حوضه آبخیز سد تاجیار دارای پتانسیل لازم برای توسعه فعالیت های کشاورزی و مرتع‌داری می باشد، در صورت بهره برداری متناسب با توان اکولوژیک، مردم بومی منطقه از اثرات رونق اقتصادی این فعالیت ها منتفع خواهند گردید.

Evaluation of land capability for developing Agriculture and Range management (Case Study: Tajyar dam basin in East Azerbaijan Province)

Background and Objective: In the present era that a variety of changes in the natural environment has been created, we are obliged to plan and manage land on the basis of the actual and potential of study areaʼs land to achieve sustainable development. The aim of this study is to evaluate the ecological potential for agriculture, range management and determine the consistency of current account agriculture, range management with ecological potential users of this area.Material and Methodology: In this research, first by looking at the different sources and standards, criteria and subcriteria were selected. The main criteria used in this study include: Soil maps, geology, topography, climate, vegetation, water and land use. Then, layers were evaluated by designing and distributing questionnaires and were weighed by AHP and binary comparison matrix. Finally, all the layers were combined using a weighted linear combination method and the final ecological map can be obtained.Findings: In the final map for the development of agriculture and pasture lands that were taken in 1394, there is not classes 1, 2 and 7of agriculture range management applications in the final map of these users because the topography, over the rest of the criteria limits the possibility of the agricultural grade 1 and 2 in the study area and from the perspective of range management standards, to the 3rd floor can be seen in the study area. Agricultural Grade 3 is the highest with 31.9% and pasture Grade 3 is the lowest with 11.5% of the land proportion .Discussion and Conclusion: The findings suggest that the combination of AHP and GIS has a high potential for ecological capability evaluation of land for agricultural range management applications and given that Tajyar dam basin has the potential to develop agricultural activities and pasture In case of exploitation in line with the ecological, local people will be benefited from the effects of the economic expansion of these activities.