اولویت بندی میزان آلودگی فلزات با استفاده ازشاخص های بار آلودگی و پتانسیل خطرات بیولوژیک در رسوبات سطحی رودخانه‌های سواحل جنوب شرقی دریای خزر

زمینه وهدف: رسوبات به‌عنوان مهم ترین محل ذخیره و جذب فلزات و آلاینده های دیگر در اکوسیستم‌های آبی محسوب می‌شوند و می‌توانند کیفیت سیستم‌های آبی را منعکس کنند. در این مطالعه میزان آلودگی رسوبات به فلزات روی، مس، سرب و کادمیوم براساس شاخص بار آلودگی (pli) و ارزیابی میزان خطرات عناصر فلزی بر روی موجودات زنده براساس شاخص اولویت‌بندی پتانسیل خطرات بیولوژیک (mermq) در رسوبات سطحی رودخانه‌های سواحل جنوبی شرقی دریای خزر انجام شد.روش بررسی: به منظور سنجش و تعیین شاخص‌های آلودگی فلزات، نمونه‌برداری از رسوبات سطحی مصب و فاصله 1000متر از مصب برخی رودخانه های سواحل جنوب شرقی دریای خزر شامل گرگان‌رود، قره سو، نکاءرود ، تجن ، تالار و بابلرود انجام پذیرفت. نمونه‌ها در آزمایشگاه با استفاده از مخلوط سه اسید نیتریک، فلوریدریک و کلریدریک آماده‌سازی گردید و سپس به وسیله دستگاه جذب اتمی مورد آنالیز قرار گرفتند.یافته‌ها: نتایج تحقیق حاضر، گویای آن است کهمیزان شاخص mermq عناصر فلزی در رسوبات رودخانه‌های سواحل جنوبی دریای خزر بین 073/0 تا 12/0 و میزان شاخص آلودگی pli بین 36/0 تا 58/0 متغیر بوده است. نتایج مقایسه غلظت فلزات در نمونه‌های رسوب سطحی با استاندارد کیفیت رسوب (noaa) نشان داد که در تمام ایستگاه‌های مورد مطالعه مقدار عناصر اندازه‌گیری شده کم‌تر از مقدار erl  می‌باشد.نتیجه‌گیری: نتایج شاخص اولویت‌بندی پتانسیل خطرات بیولوژیک ((mermq برای رسوبات نشان داد که در  مصب رودخانه های قره‌سو، تالار و فاصله 1000متر از مصب رودخانه بابلرود از لحاظ اولویت‌بندی میزان خطرات بیولوژیک در سطح اولویت پایین تا متوسط قرار دارد و در دیگر ایستگاه های مورد مطالعه در اولویت پایین قرار گرفته اند. نتایج شاخص آلودگی pli نشان داد که میزان آلودگی رسوبات به فلزات در سطح آلودگی کم می باشد. نهایتاً می توان اشاره نمود که اعمال رهنمودهای مدیریتی صحیح از قبیل، دفع اصولی فاضلاب های شهری، روستایی و صنعتی، استفاده از آفت‌کش های مناسب و همچنین مطالعات هم‌زمان غلظت عناصر در آب، رسوب و جانداران در رودخانه ها به صورت دوره‌ای می تواند در بهبود وضعیت فعلی منطقه موثر باشد.

Prioritizing the Amount of Contamination of Metals Using Pollution Load Factors and Potential Biologic Hazards in theSurface Sediments of the Rivers of the Southeast Coast of the Caspian Sea

Abstract: Sediments are the most important storage and uptake of metals and other pollutants in aquatic ecosystems and can reflect the quality of aquatic systems. In this study, sediment contamination to zinc, copper, lead and cadmium metals based on pollution index (PLI) and evaluation of metal element hazards on living organisms based on biological hazard potential index (MERMQ) in surface sediments of rivers in the southeast coast of the Caspian Sea was performed.Methods: In order to measure and determine the indicators of metal pollution, sampling of surface sediments of the estuary and a distance of 1000 meters from the estuary of some rivers on the southeastern shores of the Caspian Sea including Gorganrood, Qarahsu, Nekaroudeh, Tajna, Talar and Babolrood was performed. Samples were prepared in the laboratory using a mixture of three nitric acids, fluoride and hydrochloric acid and then analyzed by atomic absorption spectrometry.Results: The results of the present study indicate that the MERMQ index of metallic elements in the sediments of rivers on the southern shores of the Caspian Sea ranged from 0.073 to 0.12 and the PLI pollution index ranged from 0.36 to 0.58. The results of comparing the concentration of metals in surface sediment samples with the sediment quality standard (NOAA) showed that in all studied stations the amount of measured elements is less than the amount of ERL.Conclusion: Results of MERMQ for sediments demonstrated that in estuaries of Gharesou and Talar river and 1000 metres from Babolroud, the prioritization of biological hazards is in low to medium level and in other stations in the study is in low level. Besides, the results of PLI in sediments Indicated that level of sediments’ pollution to heavy metals is in low level.