مکان‌یابی اولیه سدهای زیر زمینی با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره topsis و gis در بخش شرقی حوزه رودخانه گرگان‌رود

زمینه و هدف:سدهای زیر زمینی سازه هایی هستند که توانایی مسدود کردن آب زیر قشری، نگهداری آب در سفره های محلی و یا منحرف کردن آب به سفره های مجاور، بالا بردن تراز آب زیر زمینی، ذخیره کردن و در دسترس قرار دادن آب زیر زمینی را دارا می باشند.با در نظر گرفتن منافع محیط زیست و اجتماعی اقتصادی سدهای زیر زمینی، مکان یابی مناسب اولین قدم در احداث این سدهای می باشد. روش های اصولی و جدید به منظور مکان یابی صحیح، خطرات مرتبط با مکان یابی نامناسب و ساخت سدهای زیرزمینی را کاهش می دهد. بدین منظور در این تحقیق از طریق استفاده از روش های تصمیم گیری چند شاخصه در کنار قابلیت های بالای نرم افزار arcgis مکان یابی مناسب سدهای زیر زمینی در بخش شرقی حوزه آبخیز گرگان رود استان گلستان انجام شده است.روش بررسی: معیارهای شیب، شبکه آبراهه، زمین شناسی، توپوگرافی، کاربری اراضی، گسل، بافت خاک و موقعیت روستا در نظر گرفته شده است. به منظور وزن دهی معیارها، از  فرایند تحلیل سلسله مراتبی(ahp) استفاده شده است. در ادامه به منظور تلفیق نقشه های معیار و مکان یابی مناسب سدهای زیر زمینی از تکنیک topsis استفاده شده است.یافته ها: نتایج به دست آمده در مرحله وزن دهی معیارها نشان داد، نرخ سازگاری مقایسات 0.03 است که این رقم تایید کننده صحت وزن دهی انجام شده بود. دو معیار شیب و موقعیت روستا به ترتیب دارای بیش ترین و کم ترین تاثیر روی مکان یابی سد زیر زمینی تشخیص داده شده است. نتایج نشان داد منطقه مورد مطالعه به چهار بخش خیلی مناسب، مناسب، تا حدودی نامناسب و نامناسب برای احداث سد زیرزمینی طبقه بندی شده است. بیش ترین سطح منطقه را طبقه نامناسب(76.7 درصد) و کم ترین سطح منطقه را طبقه خیلی مناسب(2.1 درصد) به خود اختصاص داده است.بحث و نتیجه گیری:با توجه به نتایج تحقیق می توان گفت، در مکان یابی مناسب برای احداث سد زیرزمینی در بخش شرقی حوزه آبخیز گرگان رود استان گلستان، با وجود وابستگی های مکانی میان نقشه های معیار و این که نمی توان نقشه های معیار را مستقل از یکدیگر در نظر گرفت، استفاده از تکنیک topsis می توان به عنوان یک روش مناسب در تلفیق معیارها معرفی شود. همچنین معیارهای شیب و زمین شناسی به عنوان مهم ترین معیار برای مکان یابی سد زیرزمینی معرفی شدند. لازم به ذکر است با توجه به توانایی های بالای تکنیک topsisوgis در مکان یابی مناسب سدهای زیرزمینی، هرچه قدر نظرات کارشناسی دقیق تر و داده ها و اطلاعات به روز تر باشند، استفاده از این فنون و ابزار با نتایج بهتری همراه است.

The Choice of Location of Underground Dams Using Multi-Criteria Decision-Making Methods TOPSIS and GIS in the Eastern Part of the Watershed of Gorganroud

Background and Objective: Groundwater dams are structures that have the ability to block subcortical water, retain water in local aquifers or divert water to adjacent aquifers, raise groundwater levels, store and make available groundwater. Taking into account the environmental and socioeconomic benefits of underground dams, proper location is the first step in the construction of these dams. New and innovative methods for correct location reduce the risks associated with improper location and construction of underground dams. For this purpose, in this research, through the use of multicriteria decisionmaking methods along with the high capabilities of ArcGIS software, suitable location of underground dams in the eastern part of Gorganrood watershed in Golestan province has been done.Method: Criteria were considered including slope, drainage, geology, topography, land use, fault, soil texture, and positions of village. The Analytic Hierarchy Process (AHP) is used to weighting the criteria. Then the TOPSIS technique is used to integrate criteria maps and locating underground dams.Findings: A consistency rate of 0.03, showed a relatively high accuracy of weighting process. Considering the normal weights, slope and positions of village were found to be the most and the least effective criteria, respectively. The results showed that the study area is classified into four categories for constructing underground dams: very suitable, suitable, partly suitable and unsuitable. The unsuitable category has the highest percentage of the surface area (76.7 percent) and the very suitable category has the lowest percentage of the surface area (2.1 percent).Discussion and Conclusion: In conclusion, with considering high capacities of multiplecriteria decisionmaking methods and GIS in locating underground dams, as expert opinions are more accurate and data are newer and it is more possible to get better results from these techniques and tools.