اثر آلاینده‌های هوا بر صفات مورفولوژیکی برگ درختان چنار (platanus orientalis)

زمینه و هدف: مطالعه سازگاری‌های برگ درختان در مواجهه با آلاینده‌های هوا شاخص خوبی برای عملکرد گیاه در محیط‌های آلوده است. در مطالعه حاضر اثر آلاینده‌های فلزی بر تغییر صفات مرفولوژیکی برگ چنار (platanus orientalis) در دو ناحیه چیتگر و میدان آزادی در تهران بررسی شد.روش بررسی: دو ناحیه برای نمونه برداری انتخاب شد. ناحیه یک از محیط کم ترافیک (از فضای داخلی پارک چیتگر) و محیط پرترافیک (میدان آزادی) بود. در هر ناحیه پنج پایه درختی سالم و فاقد بیماری از گونه‌چنار (platanus orientalis) در کم‌ترین فاصله از خیابان به صورت تصادفی انتخاب‌ شد. برگ‌های کاملا سالم از خارجی‏ترین قسمت تاج پوشش هر درخت از سمت خیابان، در نیمه دوم شهریورماه جمع‌آوری ‌شد. برای اطمینان از باز‌بودن روزنه‌ها، برگ‌ها در ساعت 10 الی 11صبح جمع‌آوری ‌شد. برگ‌ها در نایلون‌های لفافه‌دار در مخزن یخ با حداقل تماس دست قرار داده ‌شد و در کوتاه‌ترین زمان به آزمایشگاه منتقل ‌شد. صفات مرفولوژیکی برگ  و روزنه چنار اندازه گیری شد. غظت فلزات نیز اندازه گیری شد. یافته ها: آلایندگی سرب، جیوه، آهن، مس، کروم، کبالت، کادمیوم و نیکل نسبت به دیگر فلزات بیشتر و سمیت این فلزات در آزادی بیشتر از چیتگر بود. در حضور آلاینده‌های فلزی طول، عرض، مساحت، وزن تر و خشک و محتوی ‌آب ‌نسبی برگ کاهش و دندانه ‌در واحد ‌سطح، توزیع ‌رگبرگ در سطح ‌پهنک و مساحت ‌ویژه ‌برگ افزایش‌ داشت. با افزایش مس، مساحت ‌برگ کاهش ‌یافته و علایم کلروز بروز می‌کند، تجمع فلزات کادمیوم و سرب و نیکل باعث کاهش اندازه بافت مزوفیل و اندازه سلول‌های اپیدرمی شد. وزن تر و خشک برگ چنار در آزادی نسبت به چیتگر کاهش ‌یافت. کاهش وزن‌خشک از عوارض سمیت کادمیوم است. طول و عرض روزنه، سایز ‌روزنه کاهش و تراکم‌روزنه افزایش ‌یافت. مقاومت ‌روزنه‌ای، تراکم ‌روزنه، سایز ‌روزنه در سطح فوقانی برگ افزایش ‌داشت.بحث و نتیجه گیری: چنار با کاهش سطح تماس با آلاینده و تغیر در سایز و تراکم ‌روزنه تبادلات گازی با محیط را تنظیم می‌نماید. بروز این سازگاری‌های مرفولوژیکی سبب افزایش پایداری چنار نسبت به  تنش آلاینده‌های هوا می‌شود.

The effect of air pollution on the morphological traits of the leaves of Platanus orientalis

Background and Objective: The study of the response and adaptation of the trees’ leaves exposed to air pollutants is a good indicator of plant yield in contaminated environments. In this study, the effect of metal contaminants on changing the morphological traits of platanus orientalis leaves in Chitgar and Azadi Square in Tehran was investigated.Method: Two areas were selected for sampling. Area one was a lowtraffic environment (from the interior space of Chitgar Park) and a hightraffic environment (Azadi Square). In each area, five healthy and diseasefree tree base of plantain type (Platanus orientalis) were randomly selected at the shortest distance from the street. Completely healthy leaves were collected from the outermost part of each tree canopy from the street side in the first half of September. The leaves were collected at 10 to 11 am. To ensure that the stomata were open. The leaves were put in wrapped nylons in an ice tank with minimal hand contact and transported to the laboratory in the shortest time. Morphological traits of plantain leaves and stomata were measured. Metal concentration was also measured.Findings: Pb, Hg, Fe, Cu, Cr, Co, Cd, and Ni were more polluted than other metals and their toxicity in Azadi was more than Chitgar. The results of the study indicated that in the presence of heavy metal contaminants in the environment, the leaf length, width, area, fresh and dry weight, and the relative water content decreased while the dent per area unit, vein distribution per blade area, and special area of the leaf increased. As Cu increases, the leaf area decreases and the symptoms of Cholosis appear. The accumulation of cadmium, lead and nickel will reduce the size of Mesophile tissue and epidermal cells. Dry and fresh weight of platanus orientalis leaves in Azadi reduced in comparison to Chitgar. The decrease of dry weight is a complication of cadmium toxicity. Stomatal length, width, and size decreased while stomatal density increased. Stomatal strength, stomatal density, and stomatal size increased in upper leaf area.Discussion and Conclusion: By decreasing the contact surface with the pollutant and changing the stomatal size and density, platanus orientalis adjusts gas exchanges with the environment. The occurrence of these morphological adaptations increases the stability of platanus orientalis to the air pollutants stress.