گونه‌شناسی ساختار کالبدی- فضایی معماری مسکن روستایی دره شاهرود شهرستان خلخال

زمینه و هدف: با وجود پیشینه تاریخی شهرستان خلخال، هنوز مطالعات کافی در مورد شناسایی معماری بومی به‌ویژه معماری روستایی این منطقه صورت نگرفته است. به‌دلیل ایجاد ارتباط گردشگری بین شهرستان خلخال و شهر ماسوله از طریق دره توریستی شاهرود(جاده کلور)، این تحقیق درصدد مطالعه و شناخت ویژگی‌های کالبدی فضایی مسکن بومی روستاهای واقع در امتداد این دره به منظور حفظ و کاربست آن در توسعه‌های آتی است. روش بررسی: در این تحقیق نوع مطالعه به روش کیفی و روش بررسی اطلاعات به‌صورت توصیفی تحلیلی است. پس از بازدیدهای میدانی روستاهای واقع در دره شاهرود، گونه‌های مطالعاتی به لحاظ دارا بودن ویژگی‌های غالب معماری بومی از روستاهایشال، کلور، درو، اسبو و اسکستان انتخاب شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ویژگی‌های کالبدی فضایی هم‌چون فرم پلان، عناصر معماری، مصالح و روش ساخت، فرم بام، نسبت بازشوها، نسبت توده به فضا و روابط عملکردی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یافته‌ها: بافت روستایی متراکم، فرم معماری برون‌گرا و فشرده، بازشوهای کوچک، ایوان و تلار ستوندار، طُرِّه‌های چوبی، بام شیبدار، هماهنگی با شیب زمین و استفاده از مصالح محلی از ویژگی‌های معماری مسکن روستایی این منطقه است. هم‌چنین در اغلب گونه‌ها، فضای خدماتی در طبقه همکف و فضای زیستی در طبقه اول قرار دارد.   بحث و نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق نشان می‌دهد تمامی گونه‌های مورد مطالعه برون‌گرا، دارای ایوان، تلار و طره‌های چوبی به‌عنوان عناصر ثابت و غالب هستند و به دو گونه خانه‌های تلاردار با فضای پستو و تلاردار بدون فضای پستو دسته‌بندی می‌گردد. به‌‌طور کلی الگوی معماری روستاها از نظر فرم پلان، سازه و مصالح، بازشوها، نسبت توده به فضا و روابط عملکردی متاثر از اقلیم سرد و کوهستانی منطقه خلخال است.

Recognition of physical-spatial structure types in rural housing architecture Shahroud valley, Khalkhal County

Background and Objective: Despite the historical background of the Khalkhal county, there are still insufficient studies to identify the native architecture, especially the rural architecture of this region. Because of a tourism path construction, between Khalkhal county and Masouleh city, through the Shahrood tourist valley, this study seeks to identify the physical – spatial characteristics of the native housing of villages located along this valley, in order to preserve and apply it in future developments.Method: The research method is qualitative one and data analysis is done by descriptiveanalytical method. After field studies in Shahrood valley villages, the study species have been selected in terms of the dominant features of the native architecture from the “Shal, Kolur, Derow, Asbu and Askastan” villages and analyzed. Physicalspatial characteristics, such as plan form, architectural elements, materials and methods of construction, roof form, openings ratio, the ratio of mass to space, and functional relationships, have been surveyed and analyzed.Findings: Dense rural fabric, extroverted and compact architectural form, small openings, porch and columnar Telaar, wooden torrehs, sloping roofs, regarding terrain slope and using local materials are the characteristics of the rural housing architecture in this region. Also in most species, the service space is located on the ground floor and the living space is on the first floor.Discussion and Conclusions: The results show that all studied species are extroverted, and have porch, Telaar and wooden torreh as the fixed and dominant elements. The species can be classified in two types: The houses with porch, having closet space and houses with porch, but without closet space. In general, rural housing pattern of this region, is affected by the cold climate of Khalkhal region in “plan form, structure and materials, openings and  the ratio of mass to space and functional relationships”.