آلودگی خاک به‌برخی فلزات سنگین و رابطه این فلزات با ویژگی‌های خاک-های منطقه‌ی سراسکند

زمینه و هدف: تجزیه نمونه های آب سطحی و قنات های موجود در منطقه سراسکند در استان آذربایجان شرقی، غلظت های چندین برابر بالاتر از میزان مجاز آن برخی فلزهای سنگین را در این نمونه ها نشان داده است. از آن جایی که خاک های کشاورزی منطقه  از این منابع آبیاری می شوند، آلودگی این خاک ها به فلزهای سنگین و ارتباط میزان این آلاینده ها با ویژگی های خاک هدف پژوهش حاضر را تشکیل داد. روش بررسی: بعد از برداشت 21 نمونه خاک منطقه، آزمایش های دانه بندی و ec، cec، ph، oc و عناصر آلومینیوم، آرسنیک، باریم، بریلیوم، کبالت، کروم، مس، آهن، منگنز، نیکل، سرب، قلع، وانادیم و روی بر روی این نمونه ها انجام گرفت. سپس از نرم افزار spss برای تعیین ضرایب همبستگی بین عناصر و ویژگی های نمونه های خاک و انجام  آنالیز خوشه ای بهره گیری شد.یافته ها: میانگین غلظت عناصر آلومینیوم، آرسنیک، باریم، بریلیوم، کبالت، کروم، مس، آهن، منگنز، نیکل، سرب، قلع، وانادیم و روی به ترتیب 67190.48، 127.95، 487.24، 1.80،20.52، 85.05، 49.19، 40523.81، 726.67، 60.00، 34.81، 5.76، 116.38 و 110.52 میلی گرم بر لیتر به دست آمد. عناصر باریم، کبالت، آهن، نیکل و آنتیموان همبستگی منفی با هدایت الکتریکی خاک نشان دادند. کبالت، کروم و نیکل همبستگی مثبت و روی همبستگی منفی با ظرفیت تبادل کاتیونی داشتند. آلومینیوم همبستگی مثبت و مس همبستگی منفی با کربن آلی داشت.بحث و نتیجه گیری: غلظت بالای آلومینیوم وجود مقادیر بالای کانی های  آلومینوسیلیکاته را در خاک های منطقه نشان دادند. وجود  معادن  آهن و منگنزدار در اطراف منطقه اجرای طرح، بالابودن میزان این دو عنصر را تایید می نماید. همبستگی پایین و منفی ذرات رس با بیشتر عناصر اندازه گیری شده در این پژوهش، می تواند به ناهمگنی نمونه های خاک مربوط باشد که دارای مقادیر گوناگون رس و فلزات می باشند. برای تفکیک بین خاستگاه زمین شناختی و انسانی فلزهای اندازه گیری شده این طرح، لزوم اجرای پژوهش های دیگر ایجاب می نماید.

Soil Pollution to Some Heavy Metals and Their Relation with Soil Properties in Sareskand, East Azarbayjan

Background and Objectives: Analyses of surface and groundwater samples in Sareskand region in east Azarbayjan showed some heavy metal concentrations several time higher than standard ones.Due to irrigation of the agricultural lands with these waters, heavy metal pollution of the soils and relationship between pollutant concentrations and the soil properties were goals of this research.Method: Particle size distribution, EC, CEC, pH, OC, and Al, As, Ba, Be, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Pb, Sn, Va, and Zn analyses of 21 soil samples were done. SPSS software were used to correlation coefficients between the metal concentrations and the soil properties to cluster analysis.Findings: Mean concentrations of Al, As, Ba, Be, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Pb, Sn, Va, and Zn of the soil samples were 67190.48, 127.95, 487.24, 1.80, 20.52, 85.05, 49.19, 40523.81, 726.67, 60.00, 34.81, 5.76, 116.38, and 110.52 mg/Kg soil respectively.  Ba, Co, Fe, Sb, and Ni showed negative correlation with soil EC. Cobalt, Cr, and Ni high positive and Zn negative correlation with CEC were shown. Aluminum negative and Cu had positive correlation with organic carbon.Discussion and Conclusion: The high Al concentrations showed abundant aluminosilicates in the soils. Existence of Fe and Mn mines in around of the region, emphasis high concentrations of theses two metals. Negative correlations between clay and OC of the soil samples with some metals related to heterogeneity of soil samples. Other researches are necessary to determine geologic and anthropogenic sources of these metals.