بررسی پرتوزایی محیطی در کلوخه‌های سنگ آهن شمس‌آباد اراک، ایران

زمینه و هدف: هسته های پرتوزا در محیط اطراف ما به صورت طبیعی و مصنوعی وجود داشته و همه انسان ها خواسته یا ناخواسته در معرض تابش های هسته ای قرار دارند. مقدار هسته های پرتوزا درمحیط بستگی به نوع خاک، سنگ و شرایط جغرافیایی دارد. یکی از راه های انتقال مواد پرتوزا به محیط های مسکونی استفاده از مواد معدنی برای تولید محصولات مورد نیاز بشر می باشد. بنابراین مطالعه پرتوزایی معادن از اهمیت خاصی برخوردار است.روش بررسی: در این پژوهش 12 نمونه سنگ آهن از معدن شمس آباد اراک مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه ها بعد از جمع آوری از محیط، به روش تصادفی و بر مبنای رنگ در آزمایشگاه کانی شناسی مورد شناسایی قرار گرفته و نوع کانی و ترکیب آن ها مشخص گردید. فعالیت ویژه هسته های پرتوزای طبیعی با استفاده از روش بیناب نمایی گاما و با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی (hpge) مدل gcd30195 با بازدهی نسبی 30% تعیین گردید. مقدار فعالیت معادل رادیوم، شاخص خطرپذیری داخلی و خارجی و آهنگ دوز جذبی برای کلیه نمونه ها محاسبه شد.یافته‌ها: فعالیت ویژه هسته های پرتوزای 226ra، 232th و 40k بر حسب bqkg1 در این نمونه ها به ترتیب از : 0.53±9.39 تا 1.84±271.7، 1.68> تا 1.22±60.98 و 2.14±25.34 تا 6.47±800.03 تغییر می کند.  میزان آهنگ دوز جذبی در نمونه ها بر حسب ngyh1 از 6.56 تا 136.81 متغیر می باشد. هم چنین میزان شاخص خطرپذیری داخلی و خارجی در نمونه های به ترتیب از : 0.06 تا 1.53 و 0.03 تا 0.80 به دست آمد.بحث و نتیجه‌گیری: بیشینه فعالیت معادل رادیوم  raeq در نمونه لیمونیت به میزان bqkg296.180 به دست آمد که پایین تر از حداکثر میزان مجاز اعلام شده (bqkg1370) می باشد.شاخص خطرپذیری داخلی و خارجی برای کلیه نمونه ها به استثنای سنگ آهن لیمونیت با کد l2 کمتر از حداکثر میزان مجاز می باشد. استفاده از موادمعدنی این معدن خطری برای کارکنان و مصرف کنندگان بعدی ایجاد نمی کند.