پیامدهای ظهور دوبارۀ طالبان برای دیپلماسی اقتصادی ایران در افغانستان

طی سال‌های حضور نیروهای ائتلاف در افغانستان، ایران توانست با کنار زدن رقیب‌های سنتی خود در بازار این کشور  به بزرگترین صادرکننده به آن تبدیل شود. به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان علاوه بر موضوعات سیاسی و امنیتی، از لحاظ تاثیراتی که می‌تواند بر روابط اقتصادی دو کشور داشته باشد نیز اهمیت دارد. یک راه برای فهم و تحلیل زمینۀ موفقیت اقتصادی ایران در افغانستان طی دوران گذشته و نیز پیامدهای به قدرت رسیدن طالبان طی دوران حاضر در حوزه روابط اقتصادی دو کشور، استفاده از مفهوم دیپلماسی اقتصادی است. مقاله حاضر با مبنا قرار دادن گرایشی در دیپلماسی اقتصادی که «دولت» و منافع استراتژیک دولت را در کانون مفهوم‌سازی خود از دیپلماسی اقتصادی قرار می‌دهند، کوشیده تا ضمن قرار دادن توفیقات اقتصادی ایران طی دهه‌های اخیر در افغانستان در یک زمینه مفهومی، دلالت‌ها و تاثیرهای حضور طالبان در کابل بر این وضعیت و چالش‌های به وجود آمده برای این روابط را مورد مداقه قرار دهد. چنین استدلال شده که عدم قطعیت‌ها، ورود بازیگران جدید، کوچک شدن اقتصاد و کاهش درآمدهای دولت و مردم افغانستان مهمترین چالش‌های دیپلماسی اقتصادی ایران در دوران طالبان هستند. با این حال، نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که هرچند دیپلماسی اقتصادی ایران در دوران طالبان در حال سازگار کردن خود با شرایط جدید بوده و دو حوزه از سه حوزۀ بررسی شده، تاثیرپذیریِ کمتری از به قدرت رسیدن دوبارۀ طالبان دارد، در یک حوزه یعنی ترانزیت چشم‌اندازهای تداوم دستاوردهای دیپلماسی اقتصادی ایران با عدم قطعیت و دشواری‌های بیشتری روبه‌رو است.

the consequences of taliban’s resurgence for iranian economic diplomacy in afghanistan

during coalition forces in afghanistan, iran managed to overcome its traditional rivals and become the largest exporter of goods to this country. therefore, the taliban’s presence in kabul is essential for iran not just due to political and security issues but also because of economic reasons. one way to understand and analyze the foundations of iran’s success in this particular area during the coalition forces, and also the consequences of the taliban’s hegemony in afghanistan at the moment, is economic diplomacy. this article introduces and suggests an economic diplomacy approach in which the state and its strategic interests are fundamental elements for the analysis. then, it will try to put iran’s economic achievements in afghanistan during the last two decades in that context and argue based on that approach the consequences of a taliban-controlled afghanistan for those achievements. the article explains that uncertainties, new foreign players, and a decline in the revenue of afghanistan’s government and people are the main challenges for iran’s economic diplomacy in afghanistan.