نسبت دین و سیاست در اندرزنامه‌های اردشیربابکان و نیکولو ماکیاولی

حقیقت و ماهیت رابطۀ دین و قدرتِ سیاسی یکی از مسائل مهم در باب نظام فکر و عملِ سیاسیِ دورۀ ساسانی است. این پژوهش کوششی مقدماتی در ارزیابی دقیق‌ترِ رابطۀ پیچیده و چندلایۀ دین و سیاست در اندیشۀ سیاسی ایرانِ ساسانی با تحلیلِ تطبیقی رابطۀ دین و سیاست در کتاب عهد اردشیر و آرای ماکیاولی است. در این مقاله با روشی مقایسه‌ای و نیز با کاربست روش اسکینر در فهم منطق درونی متون، رسالۀ عهد اردشیر را با تمرکز بر انگاره‌های دینیسیاسی آن در تطابق با آرای ماکیاولی در شهریار و گفتارها مورد مطالعه قرار دادیم. بررسی ما نشان می‌دهد که اگر «کارکردهایِ سیاسیِ دین»، «ضرورت بازآرائیِ دین» و «‌تقدم مصلحت بر اخلاق» در نگاه ماکیاولی به رابطه دین و سیاست را معیار قرار دهیم، عهد اردشیر متضمن تمامی این عناصر در نگاه به دین در سیاست است. از این‌رو می‌توان این اثر را دربردارندۀ طرحی نظری از چگونگی و دقایقِ رابطۀ دین و سیاست دانست. اردشیر در عمل و نظر از همان آغازِ یکداستان کردن ایرانیان به استفاده از ابزار دین و دقائق آن بدانسان که ماکیاولی سده‌ها بعد اندیشیده بوده است، اما به سبب فقدان مقدمات فکری و تاریخی، نمی‌توانسته همچون ماکیاولی نظریه‌پرداز دوران گذار باشد.

the relationship between religion and politics in the letters of ardeshir babakan and niccolo machiavelli

the truth and nature of the relationship between religion and political power is one of the important issues regarding the system of political thought and action of the sassanid period. this research is a preliminary attempt to more accurately evaluate the complex and multifaceted relationship between politics and religion in the political thought of sassanid iran with a comparative analysis of the relationship between religion and politics in the book of ardashir and machiavelli’s views. in this article, with a comparative method and also using skinner’s method in understanding the internal logic of texts, we have studied the treatise of ahdeardashir  focusing on its religiouspolitical ideas in accordance with machiavelli’s views on the prince and discourses. our study shows that if we measure the &political functions of religion&, &the necessity of rearranging religion& and &the precedence of expediency over morality& in machiavelli’s view of the relationship between religion and politics, ardashir’s covenant includes all these elements in the view of religion in politics. and therefore this work can be considered as a theoretical plan of how and the minutes of the relationship between religion and politics. ardeshir had thought in practice and opinion from the very beginning of unifying the iranians using the tools of religion and its details, but due to the lack of intellectual and historical background, he could not be a theorist of the transition like machiavelli.