اسلام سیاسی و سیاست در افکار عمومی ایران معاصر

یکی از مهمترین عوامل شکل‌دهنده به نگرش‌ها و رفتارهای سیاسی شهروندان در کشورهای مختلف جهان‌بینی سیاسی مردم است. طبیعی است انتظار داشته باشیم در کشوری که از سویی مردم دیندار هستند و از سویی دیگر حکومت بر مبنای ترکیب دین و مردم‌سالاری شکل گرفته، دین نقشی پررنگ در جهان‌بینی سیاسی شهروندان ایفا کند. هرچند مجموعه مطالعات شایان توجهی درباره سنجش دینداری در جامعه ایرانی انجام شده، این مطالعات معمولا با هدف توصیف وضعیت دینداری در جامعه طراحی و اجرا شده‌اند و به دینداری به مثابه یک متغیر توصیف‌گر رفتار شهروندان، خصوصا رفتار سیاسی آنها پرداخته نشده است. در این مقاله سازه‌ای به نام «اسلام سیاسی» پیشنهاد می‌شود که سنجشگر شدت تمایل شهروندان به حضور دین اسلام در حکومت است. ابتدا رابطه «اسلام سیاسی» با ابعاد مختلف دینداری بررسی می‌شود و سپس با استفاده از نظرسنجی‌های متعدد ملی نشان داده می‌شود که بر خلاف جناح‌بندی رایج اصلاح‌طلب/اصولگرا، «اسلام سیاسی» قدرت زیادی در توصیف نگرش‌های مختلف سیاسی در حوزه سیاست داخلی و سیاست خارجی دارد، حتی زمانی که در کنار متغیرهایی مانند ابعاد مختلف دینداری یا گرایش جناحی قرار می‌گیرد. نشان داده می‌شود که این متغیر رابطه‌ای با گرایش‌های جناحی شهروندان ندارد و در عین حال یکی از ابعاد اصلی تاثیرگذار بر نگرش‌های سیاسی در کشور است.

Religion and Politics in Contemporary Iranian Public Opinion

Religion plays an important role in shaping how people see the world around them and has a potentially important effect on political ideologies. Despite the interest in Iran in the past three decades in the study of religion using quantitative methods, there have been hardly any works that take religion as an explanatory variable in explaining political attitudes or political behavior. We propose a construct named political Islam. We show how this construct relates to various dimensions of religiosity, and how it can explain a wide range of political attitudes as an explanatory variable. Not surprisingly, more religious people possess higher levels of political Islam. It is interesting that political Islam has a significant explanatory power in explaining a wide range of political attitudes even when we control for multiple dimensions of religiosity. Similarly, political Islam has a far greater and more significant relationship with political attitudes compared to party identification.