درآمدی‌ نظری‌ بر‌ مفهوم‌، ماهیت‌ و‌ عملکرد‌ پوپولیسم

در چند دهه‌ی اخیر، شاهد برآمدن اشکال گوناگونی از پوپولیسم و همچنین خوانش‌ها، روایت‌ها و تحلیل‌های متفاوتی از این پدیده در سراسر جهان بوده‌ایم. امروزه، پوپولیسم از حیث مفهومی و نیز گستره‌ی جغرافیایی به‌حدی بسط‌ یافته که از گونه‌های مختلفی مانند پوپولیسم انتخاباتی، نولیبرال، نفتی، مذهبی، سیاسی، ایدئولوژیک، چپ و راست، اقتدارگرا، اقتصادی، رسانه‌ای، کیفری (جزایی) قومی، اخلاق‌گرا، مشارکتی، اروپایی، اسلامی و ... می توان سخن گفت. نوشتار پیش رو، عمدتاً کوششی است در ساحت نظری (با نگاهی به مصادیق عینی پوپولیسم) برای پاسخ‌گویی به این دو پرسش: نخست، ویژگی‌ها و ماهیت پوپولیسم چیست و نحوه‌ی عملکرد آن چگونه است؟ و دوم، پیروزی احزاب و رهبران پوپولیستی در سراسر جهان و اقبال عمومی مردم به آنها در دو دهه‌ی گذشته چه دلایلی دارد؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شکل‌گیری این پدیده در کنار سایر عوامل، عمدتاً ناشی از بحران دموکراسی، به‌ویژه سست‌شدن سیاست نمایندگی، بحران ساختارهای میانجی و غیرپاسخگوشدن نخبگان الیگارشی حاکم است؛ وضعیتی که رسانه‌ای‌شدن سیاست و ظهور رهبران پوپولیستی نیز فرآیند به‌قدرت‌رسیدن آن را بیش از پیش هموار ساخته است. روش پژوهش کیفی، از نوع تبیین علّی و روش گردآوری داده‌ها، کتابخانه‌ای و همچنین بهره‌گیری از منابع اینترنتی است.