بررسی مفهوم، جایگاه و برون‌دادِ «عقلانیتِ ‌سنجش‌گرانه» در نظریه ی عدالت‌ رالز

گرانیگاه نظریه ی جان رالز درباره عدالت، نحوه ی گزینش دو اصل عدالت به‌گونه‌ای است که طرف‌های گفتگو، میزان بروز خطا در انتخاب‌های خود را به حداقل ممکن کاهش دهند. رالز بر پایه ی اصول نظری در انتخاب عقلانی بر مدار تقدم حق بر خیر، اصول برنامه ی عقلانی برای انتخاب خیر، به ویژه عقلانیت سنجش‌گرانه و نیز گزینش قراردادگرایی که برخلاف رویکردهای غایت‌گرا و شهودگرا انتخاب‌ها را در قلمرو حق محدود می کند می‌کوشد راه انتخاب عقلانی را هموار سازد. بدین سان، اشخاص عاقل، آزاد و برابر از رهگذر گفتگوی متاملانه با خود و با هم ترازان خود، حول محور عدالت به گزینش عقلانی می‌پردازند. در پژوهش حاضر، روش تحلیل مفهومی و ارزیابی انتقادی بر پایه ی فلسفه ی تحلیلی به‌کار گرفته شده است. بحث اساسی در این مقاله آن است که عقلانیت سنجش‌گرانه ی رالز چگونه و از چه راهی به توافق میان شهروندان می‌انجامد. یافته‌های این پژوهش، پس‌از سنجش ظرفیت‌های اصول یادشده و خاصه عقلانیت سنجش‌گرانه در عرصه ی رسیدن به انتخاب، دست یابی شهروندان به توافق از رهگذر گفتگو در جهت حل و فصل مسائل کلان اجتماعی و سیاسی است. نظریه ی منطقی و به‌سامان رالز در این زمینه، به مثابه پشتوانه ی ستبرِ فلسفی، ظرفیت‌ها و امکانات انجام گفتگوی موثر و سرانجام نیل به توافق‌های بنیادینِ جمعی را درحد امکان افزایش می‌دهد.