حقیقت انسان تعریف ناپذیر است

مقاله حاضر در جست و جوی این است تا پاسخی هر چند کوتاه بر پرسشهایی که ذهن انسان را به خود معطوف می دارد از راه شناخت روان و از دریچه نفس ارائه دهد. هویت و ماهیت انسان چیست؟ آیا گوهر انسان قابل تعریف منطقی است؟ در این نوشتار به انظار و افکار اشاره شده و از میان آنها دیدگاه عرفانی درباره شناخت نفس را برتر شمرده و این نکته را مفروض دانسته که ما نمی توانیم خود را صرفا ذهن بنامیم، یعنی نمی توانیم هویت خویش را مجموعه ای از آگاهیهای فردی و خاطرات بدانیم. سرانجام بر این لوازم دست یافته ایم که گوهر و هویت انسان یک حقیقت جاوید، غیر قابل تعریف منطقی، غیر قابل تجزیه است و فساد و تباهی در او راه ندارد، زیرا اولا عاری و فاقد از هر گونه ضد است و ثانیا زوال علل چهارگانه با توجه به اینکه نفس انسان صورتی زاید بر ذات ندارد و فاعل و غایت او واجب الوجود است، در او مفهوم نیست.