نقش تولید خانگی در درآمد خانوار روستایی

تولیدات خانگی روستایی یکی از شاخه های مهم فعالیت اقتصادی در کشور است. هم اکنون میلیونها نفر در سراسر ایران، به ویژه در روستاها،‌ به فعالیت در این زمینه اشتغال دارند که متاسفانه حاصل تلاش آنها هیچ گاه به طور واقعی در شاخصهای مربوط به اقتصاد ملی منعکس نمی شود. استان فارس یکی از استانهای کشور است که فعالیت در زمینه های تولید خانگی از دیرباز در آن رونق و اهمیت بسزایی داشته است و نقش مهمی را در درآمد بخش مهمی از خانوارهای روستایی ایفا می کند. شناسایی عوامل موثر بر این نوع فعالیتها، افراد درگیر و نقش آن در درآمد خانوار روستایی می تواند نشان دهنده اهمیت تولیدات خانگی در جامعه روستایی باشد. اما، در این زمینه تاکنون مطالعه ای نه تنها در سطح استان که در دیگر مناطق کشورانجام نگرفته است . بدین منظور، این تحقیق از نخستین تحقیقاتی است که به موضوع نقش تولیدات خانگی در درآمد خانوار روستایی در استان فارس پرداخته است . این تحقیق با بهره گیری از روش پیمایشی مبتنی بر پرسشنامه سعی به جمع آوری اطلاعات نموده است . در این پژوهش از شیوه تطبیقی بهره گرفته شده است به نحوی که امکان مقایسه خانواده های فعال در تولیدات خانگی با خانواده های غیرفعال در این زمینه میسر گردد. روش نمونه گیری در این بررسی، نمونه گیری چندمرحله ای بوده است . حجم نمونه در مجموع 705 خانوار روستایی بوده است که از این تعداد 353 خانوار فعال در تولیدات خانگی و 352 خانوار غیرفعال در زمینه تولیدات خانگی بوده اند که در دهستانهای مورد مطالعه انتخاب گردیده اند. نتایج تحقیق نشان می دهند که بین تعداد دام خانوار روستایی و فعالیت در تولیدات خانگی رابطه وجود دارد. بین برخورداری یا عدم برخورداری از زمین کشاورزی با فعالیت در تولیدات خانگی رابطه وجود دارد، به این معنی که خانوارهایی که زمین ندارند و یا مقدار زمین آنها ناچیز می باشد نسبت به خانوارهایی که زمین کافی دارند، نقش فعال تری در تولیدات خانگی دارند. ویژگیهای اختصاصی خانوارهای فعال در تولیدات خانگی نشان می دهد که بین میزان درآمد کم و تعداد زیاد اعضای خانوار(‌فرزندان و افراد تحت تکفل) با فعالیت خانگی رابطه وجود دارد، به این معنی که افزایش تعداد خانوار باعث افزایش هزینه زندگی و همین امر موجب ناکافی شدن درآمد این خانوارها می شود و یگانه منبع تامین کمبود مخارج خانواده های پاسخگویان، فعالیت سایر افراد در زمینه تولیدات خانگی می باشد. بررسی ویژگی های افراد خانوار روستایی شرکت کننده در تولیدات خانگی نشان می دهد که اکثر مشارکت کنندگان در این فعالیت را زنان تشکیل می دهند، در حالی که در خانوارهای غیرفعال در تولیدات خانگی، اکثریت را مردان تشکیل می دهند. درباره آنچه به سهم درآمد حاصل از فعالیت خانگی در هزینه های خانوار بر می گردد، 3/60 درصد از پاسخگویان اظهار داشته اند که درآمد ناشی از تولید کالاهای خانگی کمتر از یک سوم هزینه های آنها را تامین می کند و نزدیک به 30درصد گفته اند کمتر از نیمی از هزینه ها را درآمد ناشی از تولیدات خانگی تامین می کند. فقط 3/2 درصد اظهار داشته اند آنها تمامی هزینه های خانواده را از طریق درآمد حاصل از فعالیتهای خانگی تامین می نمایند. البته این امر ناشی از درآمد کم ناشی از فعالیت خانگی می باشد، زیرا 67 درصد از پاسخگویان درآمد سالیانه حاصل از محل تولیدات خانگی را کمتر از 400 هزار تومان ذکر کرده اند. در پایان باید به انتظارات خانوارهای مورد مطالعه در مورد نحوه تامین امکانات تولید اشاره کرد که می تواند در برنامه ریزی های توسعه فعالیتهای تولیدی خانگی از اهمیت بسزایی برخوردار باشند. با توجه به این که شیوه فعالیت خانوارهای روستایی مرود مطالعه، در تولیدات خانگی به شیوه سنتی و یا مزدی بوده است، توجه به این نکته در اتخاذ سیاستها می تواند باعث رونق فعالیت در زمینه تولیدات خانگی گردد.