بررسی روند توزیع جغرافیایی جمعیت ایران ، آینده نگری، مشکلات و راهبردها

بررسی روند توزیع جغرافیایی جمعیت ایران ، آینده نگری، مشکلات و راهبردهادکتر مجید یاسوری چکیده: روند گذشته سکونت گزینی در ایران حکایت از عدم تعادل شدید بین مناطق مختلف کشور دارد. بر اساس نتایج سرشماری های گذشته توزیع جغرافیایی جمعیت در بین استان های مختلف و مناطق شهری و روستایی دچار تغییرات اساسی بوده است. در حالی که در سال 1335 بیش از 80 درصد جمعیت کشور در نقاط روستایی سکونت داشتند، امروزه این رقم به حدود 30 درصد تنزل یافته است. به علاوه حرکات جمعیتی نیز به سوی چند استان متمرکز شده و این روند باعث شکل گیری و توزیع نامتناسب جمعیت در پهنه سرزمین شده است. به نظر می رسد با توجه به روند رشد جمعیت تراکم نسبی از 42 نفر در سال 85 به 54 نفر در سال 1404 و همچنین تراکم بیولوژیک در این مدت از 4 نفر در هکتار به 5 نفر افزایش خواهد یافت. هرچند در توزیع جغرافیایی جمعیت ایران عوامل طبیعی به عنوان مهمترین عوامل ذکر می شود لکن عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیز در این زمینه نقش موثر ایفا کرده اند. در دو دهه گذشته مهمترین عوامل موثر در توزیع جغرافیایی جمعیت سیاستگذاریها و سرمایه گذاری های انجام شده در برنامه های قبل و بعد از انقلاب اسلامی بوده است. وجود نابرابری های فضایی در زمینه برخورداری از امکانات اقتصادی، رفاهی و زیربنایی همواره یکی از مهمترین عوامل حرکات جمعیتی بوده است. در آینده نیز جمعیت کشور در ابعاد استانی، شهری و روستایی همچنان به سوی عدم تعادل شدید پیش می رود. در این صورت ناگزیر بسیاری از اعتبارات دولتی صرف ایجاد زیرساخت ها و ارایه خدمات به جمعیت شهرهای بزرگ خواهد شد و مناطق دیگر از خدمات و سرمایه گذاری های لازم بازمانده و نابرابری های فضایی تشدید خواهد شد. این نابرابری ها باعث جابجایی نیروی کار و سرمایه می شود. بنابراین توزیع بهینه امکانات و خدمات در سطح سرزمین می تواند در توزیع متناسب جمعیت و کاهش نابرابری های فضایی موثر باشد. واژگان کلیدی: جمعیت، توزیع جغرافیایی جمعیت، ویژگیهای راهبردی جمعیت، جمعیت شهری، جمعیت روستایی.