تعویق «خود» در داستان‌پردازی محمّدرضا کاتب

چند (یا چندین) ساحتی بودن «خود»، و نسبت آن با هویت‌های متکثّر، باعث شده که این مقوله در هر حوزه‌ای تعریف خاصّی داشته باشد. در روایت‌های پسامدرن، مفهوم «خود» با تکیه بر تلقی پساساختارگرایانه و با چشم‌اندازی متفاوت از دوران قبل، به‌عنوان امری همواره در تعلیق و مبتنی بر هویت‌های همواره متکثّر تعریف می‌شود. این رویکرد ویژه از مبانی مهم در داستان‌پردازی نویسندگان پُست‌مدرنی چون محمّدرضا کاتب است. در این مقاله، به روش توصیفی‌ تحلیلی، ضمن تبیین تلقی پُست‌مدرنیستی از مفهوم «خود» و بررسی ریشه‌های پساساختارگرایانه آن، نقش مقوله تعویق «خود» در داستان‌پردازی کاتب بررسی و تحلیل می‌شود. نتایج این تحقیق، نقش مقوله «تعویق و عدم قطعیتِ خود» به‌عنوان یکی از شگردهای اصلی در داستان‌پردازی و روایت‌پردازی در برخی داستان‌های کاتب را نشان می‌دهد؛ چنانکه این مقوله امری صرفاً ژرف‌ساختی نیست و از مهم‌ترین ابزارهای او به هنگام بازنمایی هویت نویسنده راوی، راوی، راوی کنشگر، شخصیت‌ها و یا حتی خود اثر ادبی است و به‌صورت‌های مختلفی چون شکّ هستی‌شناختی بر اثر عدم تعیّن «خود»، و تکثّر هویت‌ها در نتیجه تکثّر ذهنیت‌ها تا تنزل جایگاه فرد به سوژگی، قهرمان‌زدایی و یا حتّی انسان‌زدایی نمود یافته‌است و این مسئله، چالش‌هایی جدّی برای برخی تعاریف روایت پیشامدرن به وجود می‌آورد.

Deferment of "Ego" in Mohammad Reza Kateb's Narration

Multiplicity of "Ego" and its relationship with pluralistic identities have caused it to be defined differently in various areas. In postmodern narratives, “Ego” is conceptualized based on pluralistic identities and poststructuralist perception as an entity in suspension. This approach is one of the important foundations in the narration of postmodern writers like Mohammad Reza Kateb. Drawing on a descriptiveanalytic method, we first, explain the postmodern conception of "Ego", and its Poststructural roots, then we study the deferment of "Ego" in Kateb’s narration. The results shows the fundamental role of "Deferment and uncertainty of "Ego"" as one of the most important techniques of narration in some of Kateb’s stories. Not only this is a superstructure category, but also is one of the most important tools of Kateb in forming the identity of AuthorNarrator, Narrator, NarratorActor even the Literary Work. This is reflected in different ways such as ontological doubt through indeterminacy of "Ego", and plurality of identities as a result of the multiplicity of subjectivities and decadence of the status of individual to subjectivity, antiheroism, and even antihumanism. This issue has led to serious challenges for some definitions of classic narratives.