کارکردهای روایی گفتگو در حکایت‌های بوستان

در بررسی حکایات کهن فارسی، گفتگو معمولاً به‌عنوان عنصری داستانی در کنار دیگر عناصر مورد توجّه قرار می‌گیرد، در حالی که نقشی ساختاری و روایی نیز برای آن می‌توان در نظر گرفت. بوستان سعدی از متونی است که بیش از دیگران کارکردهای روایی گفتگو را به نمایش گذاشته است. هدف مقاله حاضر نیز بررسی این کارکردها و تبیین رابطه آن‌ها با اهداف تعلیمی بوستان است. مهم‌ترین نقش‌های روایی گفتگو در بوستان عبارتند از: پیشبرد، بسط و تکمیل خط داستانی، تقویت روابط سببی، برجسته کردن تقابل‌ها، وارد کردن حکایات درونه‌ای، کارکرد تفسیری و کارکرد زیباشناختی. بسامد بالای گفتگوهای داستانی بوستان را می‌توان نتیجه اهداف تعلیمی آن دانست. این اهداف، سعدی را به استفاده از سخن گفتن مستقیم از سوی خود یا شخصیّت‌ها واداشته است. اهمیّت گفتگو در این زمینه تعلیمی موجب شده تا بار روایی حکایات بیش از کنش‌ها، توصیفات و روایتگری مستقیم راوی، بر دوش گفتگوها باشد. بنابراین، در بوستان، بسیاری از تغییرات روایی، نتیجه‌گیری‌ها، تصریح بر دلایل انجام کنش‌ها، گسترش خط داستان، تکمیل پیرفت‌های روایی و... به‌ جای بهره‌گیری از روایتگری راوی یا کنشگری شخصیّت‌ها، تنها با استفاده از یک گفتگو ارائه شده‌اند.

Narrative Functions of Dialog in Sa'di's Bustan

Dialogue is usually attended to as an element of fiction along with other elements, while its structural and narrative functions can also be considered. Sa’di's Bustan is among the texts which has presented these narrative functions more than other Persian texts. This paper was an attempt to investigate the relationship between the narrative functions of dialogues in Bustan and its didactic aims. The most important narrative functions of Bustan are movement, extension, and completion of storyline, consolidation of casual relationships, highlighting the oppositions, importing the embedded narratives, interpretative function and aesthetic function. The high frequency of dialogues in Bustan can be due to its didactic aims. These aims compel Sa’di to use a direct expression by narrator or characters. Because of the importance of dialogue in this didactic context, the narrative aspects of these anecdotes are the results of dialogues rather than the actions and direct description and narration of narrator. Hence, in Bustan, most of the narrative changes, conclusions, explanation of casual relationships, extension of storyline, completion of narrative sequences and etc. have been presented by dialogue rather than narrator’s narration and actors' behaviors.