واکاوی برون‌متنی و درون‌متنی اشعار متعهّد شاملو در دهه‌های بیست و سی

در دهه‌های بیست و سی خورشیدی، گفتمان ادبی متعهّد به چپ‌گرایی تا حدود زیادی در جامعه ادبی ایران فراگیر شد و شعر احمد شاملو نیز از این گفتمان تاثیر پذیرفت. در این مقاله کوشش شده ابتدا از منظری برون‌متنی و جامعه‌گرایانه، برخی از شاخص‌ترین شعرهای متعهّد شاملو در این دوران معرّفی و کیفیّت ایدئولوژیک و متعهّدانه آن شعرها تشریح شود و آنگاه در جستاری درون‌متنی و زبان‌گرایانه، و متّکی به آرای فرمالیستی، کیفیّت هنری و ادبی این اشعار تحلیل گردد. نتیجه این تحقیق که به شیوه توصیفی و تحلیل محتوا انجام شده است، نشان می‌دهد که از منظر برون‌متنی، شعر شاملو در این دوره با تعهّد به گفتمان چپ، به وصف رویدادهای سیاسی زمانه پرداخته است و همین تعهّد، دغدغه و انگیزه اصلی سرایش شعرهای شاملو شده است. از این رو، شاعر گاهی به‌صراحت و گاهی نمادین، به بازنمایی ایدئولوژیک در اشعار خود دست می‌زند و گفتمان چپ‌گرای مسلّط، با خوانش‌های سیاسی، شاملو و شعرش را بر قلّه توجّه مخاطبان قرار می‌دهد. همچنین، از منظر درون‌متنی و زبانگرایانه، اشعار متعهّد شاملو با رویکرد غالب تاکید پیام بر مخاطب و موضوع، به زبان ارجاعی و ترغیبی نزدیک می‌شوند و بیشتر بر جنبه روایی عینی و رئالیستی تکیه می‌کنند و طبیعتاً از «ادبیّت» دور می‌شوند.

The Intertextual and Intratextual Analyses of Shamloo’s Committed Poems of the Twenties and Thirties

In the decades twenties and thirties, the literary discourse committed to the left wing spread to a large extent through the Iranian literary community. Similarly, Ahmad Shamloo’s poetry was greatly influenced by this discourse. This study was an attempt to investigate some of Shamloo’s noticeable poems from an intertextual and sociological perspectives for their ideological quality. Next, from an intratextual perspective and based on the formalist principles, his poems were studied for their artistic and literary quality. The study had a descriptive and content analysis research design. The intertextual analysis showed that Shamloo’s poetry was totally committed to the left wing describing the political events of the time. It was found that the left ideas were the main reasons why he wrote his poems. Accordingly, he has explicitly or symbolically reflected the left discourse in his poetry to gain the attention of his readers. As for the Intratextual analysis, the results showed that he has put the main emphasis on the audience and subject using a referential and persuasive discourse. He has also focused on concrete narrative and realistic aspects at the expense of the literary one