کورسویی در هزارتوی رباعیّات خیّام گامی برای آماده‌سازی رباعیّات خیّام برای تحلیل‌ های روانشناختی

رباعیّات خیّام از پرجاذبه‌ترین آثار ادبی ایران و جهان و از ناشناخته‌ترین آنهاست. در این مقاله، رباعیّات خیّام با هدف آماده‌سازی برای تحلیل‌های روانشناختی، از زاویه گستره قابلیّت انتساب به شخص خیّام و از زاویه تفسیرپذیری مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، 20 رباعی از مجموعه رباعی‌های منسوب به خیّام که بیشترین اجماع را دارند، بررسی و تحلیل روانشناختی شدند. نخست وضعیّت استثنایی رباعیّات خیّام در گستره ادبیّات فارسی مطرح گردید. سپس مهم‌ترین نکات مورد اختلاف در باب آن ارائه شد. باورهای مذهبی، لاادری بودن، پوچ‌نگری و لذّت‌جویی، چهار مورد از این مجموعه هستند. در این میان، نگاه خاصّ خیّام به «مرگ» و «مَی» بررسی شد و در نهایت، گستره تفسیرپذیری رباعیّات و چند رباعی محوری از آن میان بررسی شد. سه الگوی تفسیری برای تحلیل‌های مختلف، از جمله تحلیل روان‌شناختی ارائه گردید. این الگوها که بیان مستقیم، هدفمند و تلویحی نام گرفتند، رباعیّات خیّام را پذیرای تحلیل‌های روانشناختی مختلف می‌کنند. بخشی از سردرگمی نویسندگان مختلف در باب آثار خیّام، ناشی از تلاش آنها برای قرار دادن این آثار در چهارچوب خاصّی است که عموماً تناسب کافی با آن ندارند. ارائه الگو‌های تفسیری مختلف، راهی برای کاهش سوگیری‌های گمراه‌کننده و نزدیک شدن به واقعیّت‌های شخصیّت و آثار خیّام است.

A Glimmer of Light on the Complicated Khayyam's Rubaiyat: A Step towards a Psychological Analysis of Khayyam's Rubaiyat

Khayyam’s Rubaiyat are among the most fascinating and unknown world literatures#039; masterworks. In an attempt to prepare them for a psychological analysis, his Rubaiyat were examined for their possible attribution to Khayyam and interpretability. To do so, 20 of his Rubaiyat that are commonly believed by the experts to be written by him were selected and psychologically analyzed. First, the unique position of his Rubaiyat in Persian literature was considered. Then, the most controversial issues about his Rubaiyat, namely, his religious, agnosticistic, nihilistic and hedonistic themes, were discussed. In addition, Khayyam#039;s views on two of his important ideas, namely, death and wine, were investigated. Finally, the possibility of a psychological interpretation of his Rubaiyat was explored. As a result, three interpretive models for different analytical perspectives, including the psychological one, were presented. These interpretative models, which were specified to be directive, purposeful, and implied, make the Rubaiyat prone to different psychological interpretations. Since some of the misunderstandings about Khayyam’s Rubaiyat are due to the misguided attempts to interpret them from perspectives not necessarily relevant to his ideas, these interpretive models could be quite helpful.