طنز و هجو در تاریخ جهانگشای جوینی

زبانِ طنز از قدرتی بس ژرف برخوردار است؛ قدرتی که در سایه آن گوینده می‌تواند بسیاری از معضلات را بازگو و در بهتر شدن اوضاع تلاش نماید. زمانی که جامعه به بلایا و آشفتگی‌های فرهنگی و اخلاقی فراوانی دچار باشد، بر دامنه طنز، به‌ویژه هجو و هزل افزوده می‌شود. در این مقاله اثبات شد که عطاملک جوینی با طبعِ شوخ و انتقادی خود، همانند بسیاری از شوخ‌طبعان و منتقدان تاریخ این سرزمین، از این ابزار شگفت و تاثیرگذار به صورت چشمگیر بهره‌ برده است. جوینی بر بسیاری از اعمال، وقایع، افراد، عقاید و غیره نگاهی توام با نقد و طنز انداخته است و از این طریق، توانسته چون مُصلحی اجتماعی و سیاسی، در بهتر شدن اوضاع و بیان معایب بکوشد. همچنین این پژوهش ثابت کرد که این نگاه منتقدانه او (طنز و هجو) تنها به مغولان اختصاص نیافته، بلکه رعیّت، زنان، شاهان و فرماندگان خوارزمشاهی، شیخ‌الاسلام و بسیاری از صاحب‌نامان آن روزگار را نیز در بر می‌گیرد. با این حال، نباید توقّع داشت که نویسنده‌ای توانا و ناقد، آن هم در دبار حاکمانی به‌غایت خشن و بی‌منطق، نقد و طنز را به‌صراحت بازگوید و خود را در معرض خطر و تاریخ را از ثبت این وقایع تلخ محروم سازد. نقد و طنزهای جوینی بیشتر در لفّافۀ زبان پنهان است و پی بردن به این جنبه از نوشتار او، تامّل ویژه می‌طلبد.

Parody and Satire in Juwayni’s TarikhiJahanGusha

As a linguistic device, parody has such a high power that can be used to reflect many controversial social issues in an improving manner. Parody and mainly satire, as indirect linguistic devices, are extensively used at the time of cultural and ethical crises to reflect and make the situation better, when no direct language use can be improving. This paper investigated that how AtaMalek Juwayni, like many other Iranian satirical figures and critics, has optimally used these effective linguistic devices in favor of social and cultural development. Through a satirical and critical view on many of his contemporary actions, beliefs, and events, and like a social and political reformist, he has reflected the existing problems of his time and tried to resolve them. The findings of this study also showed that his critical and satirical writings did not only include the Mongolians, but they also comprised the ordinary people, women, Khwarazmian commanders, SheikhalIslams and many of the wellknown figures of the time. It seems illogical to expect such a great writer to put himself at risk of death and his writings at risk of destruction through explicit criticism of the violent governors of his time. Juwayni#039;s critics and satires are quite implicit and hidden that special consideration is needed to be understood.