تحلیل روانشناختی شخصیّت‌های سه داستان گدا، خاکسترنشین‌ها و آشغالدونی غلامحسین ساعدی بر مبنای نظریّه کارن هورنای

غلامحسین ساعدی یکی از نویسندگان پرکار دهه چهل است که با پرداختن به شخصیّت‌های روان‌رنجور طبقه پایین جامعه، تلاش بی‌پایانی برای بیدار نمودن جامعه خفقان‌زده دوره پهلوی کرد. در این مقاله، شخصیّت‌های دو داستان کوتاه و یک داستان بلند او به نام‌های «گدا»، «خاکسترنشین‌ها» و «آشغال‌دونی» با بهره‌گیری از نظریّه کارن هورنای مورد بررسیو واکاوی قرار گرفته است. کارن هورنای یکی از مهم‌ترین پیروان فروید در حوزه روانکاوی اجتماعی است و برخی از نظریّه‌هایش در همه ابعاد فرهنگ غرب رسوخ کرده است و چنان چهره شناخته‌‌ای است که کمتر کسی است که با مفاهیمی چون ازخودبیگانگی، خودشکوفایی و خودانگاره آرمانی آشنا نباشد. وی فهم جدیدی از اهمیّت فرهنگ و محیط را وارد روانکاوی کرد. شخصیّت‌های اصلی و فرعی سه داستان مذکور را گداها تشکیل می‌دهند که با نوعی از روان‌رنجوری که منبعث از جامعه و محیط رشد آنان است، روبه‌رو هستند. در این مقاله، سعی شده شخصیّت‌های گدا در این سه داستان را بر اساس نیازهای دهگانه کارن هورنای و مکانیسم‌های دفاعی آنان بررسی و نیز وجوه شباهت و تفاوت آنان را معیّن کنیم و دریابیم که در میان این شخصیّت‌ها بیشتر کمبود چه نیازی مشاهده می‌شود؟ این شخصیّت‌ها با نقش‌های یکسان، چه راه‌های تدافعی را در برابر اضطراب اساسی از خود بروز می‌دهند؟ شرایط محیطی مشترک در این سه داستان چه تاثیری در شخصیّت‌های آنان دارد؟ چرا چنین راه‌های تدافعی را انتخاب کرده‌اند؟ چقدر از خود واقعی خود فاصله گرفته‌اند؟