تحلیل زبانشناسانه نفثه‌المصدور زیدَری نَسَوی

نثر فنّیِ نفثه‌المصدور را محمّد خُرَندِزی زیدَری نَسَوی در نیمه نخستِ سده هفتم هجری قمری نوشت. این کتاب افزون بر اینکه موضوع اصلی آن بیشتر، شرح حالِ خودِ نویسنده در هنگامِ حمله مغول است، در بر دارنده مطالبِ تاریخیِ ارزشمندی نیز می‌باشد. دوگانگیِ هدفِ نویسنده برای تاریخی و ادبی نوشتن، سبب شده است که پژوهشگران و سخن‌شناسانِ ادب فارسی درباره ارزش ادبی آن هم‌صدا نباشند. بعضی این اثر را تنها نثری فنّی به انگیزه بازتابِ تاریخ می‌دانند و برای همین، ادبی بودن این نثر را زیر پرسش قرار می‌دهند. برخی نیز این اثر را به دلیل کاربرد هنرمندانه زبان، از ارزشمندترین نثرهای ادبی فارسی می‌دانند. کسانی هم معتقدند که پیچیدگیِ لفظی و معنایی نفثه‌المصدور دلیلی است بر دوره‌ای بودنِ این اثر که از ارزش ادبی آن می‌کاهد. در این پژوهش با استفاده از نقد زبانشناسانه، زیبایی‌ها و کاستی‌های ادبیِ این اثر بررسی، و از این راه، چراییِ دریافت‌های دگرگونه درباره ارزش ادبیِ نفثه‌المصدور پاسخ داده شده است. در پایان روشن شده که نفثه‌المصدور زبانی بسیار سنجیده دارد که تقارن‌های لفظی و معنایی فراوانی در آن به کار رفته است، ولی ساختار کلّی نفثه‌المصدور ارجاعی به زندگی‌نامه و تاریخ است و چنین ساختاری از ارزش زبان ادبی آن می‌کاهد.