بررسی و تحلیل کاربرد آیات و احادیث در شرح شطحیّاتروزبهان‌بقلی

استفاده از آیات قرآن و احادیث نبوی در متون منثور پس از اسلام امری رایج بود که به منظور حفظ کلام الهی و نبوی، همچنین آرایش و تزیین متن به شیوه‌های گوناگون به کار می‌رفت. کاربرد آیات و احادیث، اساس و شالوده متون عرفانی را تشکیل می‌دهد که در نثرهای ساده و فنّی این دسته از متون به صورت گسترده به کار رفته است. کتاب شرح شطحیّات اثر روزبهان بقلی از جمله متون منثور عرفانی به نثر فنّی (قرن ششم) است که در آن بیش از هزار بار آیات قرآن و احادیث نبوی به شیوه‌های مختلف به کار رفته است. در این مقاله کوشش شده است با مطالعه دقیق و کامل کتاب شرح شطحیّات، ابتدا، آماری جامع از تعداد آیات و احادیث به کار رفته در متن ارایه شود و پس از نشان دادن موارد پرکاربرد، از سه دیدگاه دستور، بیان و معانی به بررسی و تحلیل کاربرد انواع آیات و احادیث کتاب پرداخته شود. در بخش دستور، نقش‌های دستوری آیات و احادیث اعمّ از فاعلی، مفعولی، اضافی و...، نیز نحوه قرار گرفتن آن‌ها در جمله بررسی شده است. در بخش بیان، اضافه‌های تشبیهی ساخته شده با آیات و احادیث، تصاویر شاعرانه حاصل از آن‌ها، انگیزه و اهداف روزبهان از ساختن این گونه تصاویر تحلیل و بررسی شده است. در قسمت معانی نیز بر اساس دیدگاه حسین خطیبی به بررسی اغراض ثانوی کاربرد آیات و احادیث در جمله پرداخته شده است.