نقد و بررسی مدیحه‌سرایی حافظ

اشعار مدحی یکی از موارد محل نزاع در غزلیات حافظ است. برخی محققان، مدیحه‌گویی این شاعر را منکر شده‌ و ابیات مدحی را افزوده‌ی کاتبان شمرده‌اند. برخی نیز برای حفظ قداست شاعر، ‌ابیات و غزل‌های مدحی وی را تاویل و توجیه کرده‌اند. بررسی دیدگاه‌های محققان و تطبیق آن با غزلیات حافظ، نشان می‌دهد سبب اصلی دیدگاه انکاری یا تاویلی به غزل‌های مدحی حافظ دو چیز است: تصور عدم انسجام در ساختار غزل و بی‌توجهی به معنی ثانوی ابیات، بدین صورت که هر بیت را مستقل فرض کرده‌ آنگاه گزاره‌های خبری یا انشایی هر بیت را در معنی واقعی آن تصوّر کرده‌اند. با توجه به این‌که معدودی غزل‌ها از آغاز به مدح پرداخته‌اند و موارد دیگر با طرح یا مقدمه‌ای نظیر تشبیب و تغزل قصاید همراه است، ‌غزل‌های مدحی حافظ را به دو دسته‌ی با طرح و تمهید یا بدون طرح و تمهید تقسیم کرده‌ایم، معانی ثانوی جملات را نیز ذیل هر یک طبقه‌بندی نموده‌ایم. حاصل سخن آنکه معنی ثانوی جملات و هماهنگی آن با ساختار کلی غزل، بیانگر آن است که غزل مدحی حافظ، ساختار منظم و هدفمندی دارد و وجود اشعار مدحی در دیوان، نه تنها از عظمت و حرمت شاعر نمی‌کاهد، بلکه با تبیین ارزش هنری این اشعار، درک بهتری از رندی وی به دست می‌آید.