مطالعه‌ی تطبیقی علی‌نامه و شاهنامه

منظومه علی‌نامه هم اکنون نخستین حماسه مذهبی محسوب می‌شود که به زبان فارسی سروده شده. هر چند مبنای علی‌نامه بر نقل وقایع از منابع تاریخی است، اما سراینده به گزینش رویدادها پرداخته و از آمیختن واقعیت و خیال و با الگوبرداری از شاهنامه دو جنگ جمل و صفین را در قالب قصه منظوم و در 12 مجلس پرداخته است. این الگوبرداری هم در زبان حماسی و هم در صور خیال است، اما گاه در همان الگوها تغییراتی ایجاد کرده و آن‌ها را مناسب فضای حماسه مذهبی کرده است. از جمله شباهت‌های ساختاری دو حماسه، می‌توان به اعتقاد به تقدیر و سرنوشت در وقوع رویدادها، پیکر گردانی، آرایش لشکر و شیوه‌های نبرد اشاره کرد. از جمله‌ی تفاوت‌ها نیز می‌توان به موارد زیر را نام برد: تغییر نقش‌ها، تغییر پیش‌بینی و پیش‌گویی حوادث به کرامت و تغییر شخص پیش‌گوینده از منجم و خوابگزار به امام یا قهرمان حماسه، تغییر نقش دیو به ابلیس، تغییر نوع اغراق‌ها، تغییر میزان بی‌طرفی شاعر در حماسه ملی و تمایل به جانبداری در حماسه دینی. علی‌نامه همانند شاهنامه ترکیبی از قصه، حماسه و تاریخ است.