تحلیل دگردیسیِ حکایتِ (آبگیر و سه ماهی) در مثنوی

مولانا برای بیان نکات عرفانی حکایتِ «آبگیر و سه ماهیِ» کلیله و دمنه را در مثنوی بازآفرینی می‌کند. تحلیل دگردیسی معناییِ این حکایت، شگرد مولانا برای تبدیل مضامین محدود آن به مفاهیم گسترده عرفانی و چگونگی آفرینش ساختاری نو، هدف اصلی پژوهش حاضر است. این مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی به نقد دلایلی می‌پردازد که مولانا بر آن اساس، حکایتِ کلیله را «قشر قصه» و داستان خویش را «مغز جان» می خواند. یافته ها نشان می‌دهد که مولانا با استفاده از مضامین قرآنی، احادیث نبوی، سخنان صوفیه و امثال و حِکم، مفاهیم مُلهم از تجارب عرفانیِ خود را در فضای کلی قصه القاء می کند و با توسل به نوعی شیوه سخن‌پردازی در تفسیر افکار و اعمال سه شخصیت اصلیِ حکایت، بر درک نکته ها و رمزها تاکید می‌ورزد و در اشاره به ماجراهای داستانی از طریق کارکرد ترغیبی اقناعیِ پیام‌های خود، مباحث عرفانی را می گسترد و به هنگام نقل ماجرا های میانی در قالب تمثیل‌های گوناگون و با استفاده از قابلیت‌های ویژه زبان عرفان، درون‌مایه قصه را برای تصویر عوالم معنوی بسط می دهد و در بیان محتوا بر اساس دو مقوله حکمت و هدف، نمادهای عالیِ متن خود را می‌آفریند تا قصه مثنوی را ضمن حفظ مشابهت ظاهریِ روایت، در بافتاری متمایز از حکایتِ کلیله عرضه کند.

transformational analysis of (abqir wa se mahi)’s anecdote in masnavi

in his masnavi, rumi recreated the fable the three fish from kalileh and demneh to convey mystical ideas. this study aims to analyze the semantic metamorphosis of the three fish, rumi’s techniques in expanding its themes into mystical concepts, and the development of a new structural framework. through a descriptive-analytical approach, this study examineswhy rumi viewed the fable in kalileh and demneh as the outer layer of thestory, with his own narrative serving as the spiritual core. the findings revealthat rumi infused his mystical insights drawn from his experiences into thestory, relying on quranic themes, prophetic hadiths, sufi teachings andproverbs. he employed a specific rhetorical style to interpret the thoughtsand actions of the fable's main characters, emphasizing subtle points andsymbols. rumi also introduced mystical dialogues, weaving persuasivemessages into narrative events. using metaphors, allegorical descriptions,and the unique language of mysticism, rumi expanded the story's motif inorder to illustrate spiritual dimensions. additionally, he crafted his own symbolic representations rooted in wisdom, setting masnavi apart from kalilehand demneh while maintaining a surface resemblance.