خوانش جامعه‌شناسانۀ راحه الصدور و آیه السرور راوندی با تکیه بر بعد تشریحی نظریۀ ساخت‌گرایی تکوینی لوسین گلدمن

ساخت گرایی تکوینی شاخه ای از جامعه شناسی ادبیات است که لوسین گلدمن آن را بر اساس نظریات گئورک لوکاچ، مارکس، هگل و ژان پیاژه بنا نهاد. وی در این روش به بررسی ساختارهای معنادار متون و آثار و چگونگی پدید آمدن این ساختارها بر اساس پس زمینه های تاریخی آن‌ها می پردازد و به وحدت میان صورت و محتوا تاکید دارد. بر پایۀ دیدگاه ایشان چون انسجام هر اثر ادبی مربوط به جهان‌نگری طبقات است؛ از این رو، باید همواره کوشید تا رابطۀ ساخت درونی اثر را با ساخت فکریِ طبقه اجتماعی نویسنده دریافت. علاوه بر این، می توان گفت که ساخت گرایی تکوینی اصولاً به بررسی منش تاریخی و اجتماعی و دلالت های عینی متاثر از گروه اجتماعی در زندگی عاطفی و عقلانیِ آفرینندۀ اثر می پردازد. پس در این شیوه به جای توصیف، تشریح محتوای اثر ادبی مورد مداقه قرار می گیرد. به هر روی، پژوهش حاضر بر این مسئله متمرکز است: آگاهی های ذهنی و طبقاتی برآمدۀ مقتضیات تاریخی و اجتماعی حاکم در دورۀ راوندی در چه سطحی و با چه کیفیتی در معناداری ساختار و تکوین راحه الصدور موثر بوده است؟ به طورکلی، یافته‌های این پژوهش نشان می دهد که راوندی به طور ناآگاهانه تحت تاثیر گفتمان های عصر سلجوقی بوده است و شاخص های جامعه شناسی گلدمن در تکوین و انسجام فکری راحه الصدور و معنادار کردن ساختار آن موثر بوده‌اند و راوندی نیز توانسته است جهان‌بینی، ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دورۀ سلجوقی را به درستی براساس شرایط تاریخی و اجتماعی آن دوره بیان کند.

a sociological study of ravandi’s rahat-o-sodour and ayat-o-sorour based on the descriptive dimension of luciengoldman’s theory of developmental constructivism

drawing upon the theories of georg lukacs, marx, hegel, and jean piaget, genetic structuralism, a branch of the sociology of literature developed by lucien goldman, examines text structures and their effects, as well as the way they were constructed in relation to their historical status. it emphasizesthe unity of form and content, relating each work to the worldview held byits author’s social class, in an attempt to discover the relationship betweenthe internal structure of a work and the thought structure of its author’s socialclass. in essence, genetic structuralism examines historical behaviors andtangible significances influenced by the author’s social class in theiremotional and intellectual life. in this approach, therefore, the content of aliterary work is examined rather than merely described. the present researchfocuses on examining the influence of historical and social conditions andrequirements on the author’s emotional and intellectual dimensions, and theobservability of these effects within the work’s structures.