تحلیل جایگاه دین در رمان جای خالی سلوچ محمود دولت ‏آبادی بر اساس نظریۀ اریک فروم

جای خالی سلوچ، اثر محمود دولت‏ آبادی یکی از ده اثر بزرگ رئالیستی ایران است که با وجود نقدهای بسیار نگاشته شده بر آن، تاکنون جایگاه دین و نقش عناصر دینی به‏ کار رفته در آن، مورد توجه تحلیل‏گران ادبی قرار نگرفته ‏است. پژوهش پیش‏ رو با هدف تاکید بر نقش دین به مثابه یک نیاز ریشه ‏دار و یک اصل مهم در برساخت رفتار و کنش ‏های فردی و جمعی و نیز جایگاه آن در ذهن و زبان نویسنده و فراز و فرود آفرینش ‏های ادبی با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و شیوۀ استقرایی به واکاوی دیدگاه ‏های دینی محمود دولت‏ آبادی در جای خالی سلوچ پرداخته، کم و کیف تاثیرپذیری اعتقادی شخصیت‏ های این رمان از جامعه و نوع نگاه نویسنده به نقش دین در کنش‏ های فردی و اجتماعی اثر را واکاوی می‏کند. از این رهگذر و به‎ منظور ارائه الگویی کاربردی و پژوهشی روشمند، جایگاه دین در این رمان را بر اساس نظریۀ ادیان خودکامه و نوع‏ خواهانۀ اریک فروم بررسی کرده ‎است. با استخراج نمونه ‎هایی از متن یاد شده اثبات می‎شود که با وجود وجوه تشابه میان این دو و تاثیر مستقیم جامعه در برداشت‏ های دینی در شخصیت‏ های رمان، ادیان خودکامه نمود بیشتری در شکل ‏گیری و پرداخت شخصیت‏‏ های رمان داشته‏ است. هرچند رگه ‏هایی از ادیان نوع ‏خواهانه نیز در این اثر، قابل ردیابی و واکاوی است. برآیندی که از این جستار به دست آمده نشان می ‏دهد دین و محوریت امور مذهبی در رمان، بسیار کم‏رنگ به‎ تصویر درآمده که دلیل آن را می‏ توان به دیدگاه ‏های دولت‏ آبادی و تاثیر اجرای اصلاحات ارضی در روستاها مرتبط دانست.

analyzing the place of religion in the novel missing soluch by mahmoud dowlatabadi based on eric fromm’s theory

mahmoud dowlatabadi’s missing soluch ranks among the top ten literary works of realism in iran. despite the numerous criticisms it has received, literary experts have failed to acknowledge the significance of religion and the utilization of religious aspects within the book. the current studyexamines mahmoud dowlatabadi’s religious views in missing soluch, employing a descriptive-analytical and inductive approach. the objective is to highlight the significance of religion as an intrinsic necessity and afundamental guiding principle in shaping individual and collective behaviorand actions. to offer a pragmatic framework and systematic investigation,the author has analyzed the role of religion in this novel using eric fromm'stheory of authoritarian and humanistic religions. the examples taken fromthe mentioned text demonstrate that authoritarian religions have had agreater impact on the formation and behavior of the characters in the novel,despite the similarities between the two and the direct influence of society ontheir religious beliefs. however, there are also discernible traces ofhumanistic religions in this work, which merit further examination andscrutiny. the research findings suggest that dowlatabadi’s perspectives andthe impact of land reforms in rural areas may have subtly influenced thenovel's portrayal of religion and its significance.