بررسی محتوایی سفرنامه ‏های عصر قاجار

سفرنامه ‏‏ها در حقیقت گنجینه‏‏ ها و اسنادی ارزشمند و دست اول از برخی رخدادهای تاریخی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و ادبی شمرده می‏‏شوند که از جنبه ‏های گوناگون قابل بررسی هستند. سفرنامه ‏‏نویسی در تاریخ کهن ادب فارسی پیشینه ‏‏ای دیرین و سرگذشتی دور و دراز داشته است. از تحریر سفرنامۀ ناصرخسرو اکنون نزدیک به هزار سال می‏‏گذرد. از آن زمان سفرنامه‏‏ های بسیاری به نگارش درآمده‏‏ اند که همگی گواه روشنی بر توجه پدید‏آورندگان و اقبال جدی مخاطبان به این گونۀ ادبی است. در دورۀ قاجاریه، سفرنامه ‏‏نویسی جایگاه ویژه ‏‏ای پیدا می‏‏کند. سفرنامه ‏‏نویسی در هیچ دوره ‏‏ای مثل این دوره رواج نداشته است. در این سفرنامه ‏‏ها هر کدام از مولفان از منظری خاص به مسائل و رخدادهای سفر نگریسته و به نکات ویژه ‏‏ای توجه کرده ‏‏اند. در دورۀ قاجار با رواج این نوع ادبی، بسیاری از روشنفکران از سفرنامه‏‏ ها به منزلۀ گونه ‏‏ای نوشتاری برای آگاه ‏سازی مردم و ثبت وقایع تاریخی استفاده کردند. پژوهش حاضر به استخراج و بررسی موضوعات و مضامین مشترک در سفرنامه ‏های این دوره پرداخته است؛ بدین منظور تعدادی از سفرنامه ‏های مهم و کامل این دوره را انتخاب کرده و با بررسی محتوایی آن‏ها، ویژگی‏‏ ها و مضامین مشترک در آن‏ها را آشکار ساخته ‏‏ایم. بررسی‏‏ ها نشان می‏‏ دهد که این موضوعات در بیشتر سفرنامه ‏‏ها مشترک است: 1- حمد و ستایش خدا، 2- توصیف، 3- نقد و انتقاد، 4- نقیضه ‏گویی، 5- دادن اطلاعات ناقص، 6- حسب‏الحال و بیان احوال معنوی و 7- افسوس‏ خوردن بر وطن.

content analysis of travelogues from the qajar era

travelogues are valuable artifacts that provide firsthand accounts of historical, social, cultural, religious, and literary events. they offer a comprehensive perspective for examination from multiple angles. in ancient persian literature, travel writing has a rich historical tradition. approximately a millennium has elapsed since the composition of nasser khosrow's travelogue. subsequently, several travelogues have been authored, serving ascompelling evidence of the authors' meticulousness and the audience'sprofound fascination with this genre of literature. during the qajar dynasty,travelogue writing played a significant role. travelogue writing has never been as popular as it is in today's age. each author in these travelogues examined travel concerns and events from a distinct perspective, focusing on particular aspects. during the qajar era, the proliferation of this genre of literature led several intellectuals to use travelogues as a means ofdisseminating information and documenting historical occurrences. thepresent research has focused on extracting and analyzing prevalent topics andthemes in travelogues from this era. to achieve this, we have carefully chosena selection of significant and comprehensive travelogues from this timeperiod. after a thorough examination of their content, we identified theshared characteristics and themes present in these travelogues. surveysindicate that these subjects are prevalent in the majority of trip narratives: 1.worship and adoration of god 2. explanation 3. evaluation 4. inconsistency 5. providing insufficient information 6. describing the present circumstancesand articulating spiritual states 7. remorse for one's native land.