قوافی ناساز در مثنوی معنوی

از جمله مباحث مربوط به قافیه مبحث عیوب قافیه است. عیوب قافیه تنها مخصوص شاعران گمنام و یا شاعران غیر معروف نیست بلکه در بین شاعران طراز اول ادبیات فارسی نیز این عیوب مشاهده می شود. البته ذکر این مطلب به هیچ وجه به این معنی نبست که شاعران بزرگ و توانای ادب فارسی ازآوردن قوافی سالم عاجز بوده اند و در تنگنای قافیه قرار گرفته اند بلکه بعضی از آنها ازجمله مولانا جلال الدین بلخی نوعی تجاهر به بی توجهی نسبت به قافیه و لفظ داشته و تنها هدف آنها بیان مقاصد و استفاده از لفظ و قافیه برای بیان اهداف آنها است، به گونه که خود مولانا هم در مثنوی و هم در کلیات دیوان شمس به این نکته اشاره کرده است. در این مقاله انواع عیوب قافیه در کل مثنوی معنوی با تعداد هر عیب و در صد هر عیب نسبت به عیوب دیگر و نسبت به کل ابیات مثنوی مورد بررسی قرار گرفته است. ابیاتی که دارای عیب قافیه بوده اند استخراج شده اند و از هر کدام از عیوب نیز چند مورد برای نمونه ذکر شده است. مطلب دیگری که به آن پرداخته شده است مبحث نسخه بدلها است. نسخه بدلهای مثنوی با نسخه اساس ما که تصحیح نیکلسون است مورد مقایسه قرار گرفته و ابیاتی که عیب آنها با نسخه بدل برطرف می شود مشخص شده است.