آسیب‌ شناسی بلاغت زبان براساس نظریۀ نقش ‌گرا (با تکیه بر داستان یکی بود و یکی نبود جمالزاده)

زبان ‌شناسی نقش ‌گرا که نشات گرفته از مکتب نقش ‌گرا است، توانایی‌ها و خلاقیت‌های مولف در استفاده از نظام گفتاری و نوشتاری زبان، جهت نظام بلاغی و کارکردهای دیگر زبان را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد. صاحب نظرانی چون مارتینه، یاکوبسن و هلیدی برای زبان نقش‌های گوناگونی را بر‌شمرده‌اند.که از این میان نقش‌های شش‌گانۀ: ارتباطی، ارجاعی، ترغیبی، عاطفی، محمل اندیشه و آفرینش ادبی از همه مهم‌تر و مشهورتر است که در این مقاله در داستان «فارسی شکر است» اثر محمدعلی جمالزاده، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. از این دیدگاه، جمالزاده به عنوان پیشاهنگ داستان‌نویسی کوتاه فارسی با آگاهی از ظرفیت‌های بالقوۀ زبان فارسی و با تسلط بر فنون روایت، توانسته به خوبی از نقش‌های شش‌گانۀ کلام برای ایجاد جذابیت‌های ادبی بهره گرفته به آسیب‌شناسی بلاغت زبان بپردازد. او در این داستان به شیوۀ هنرمندانه و به طور ملموس و عملی، مهم‌ترین و خطرناک‎ترین آسیب زبان را که بیگانه‌مآبی مفرط و نابه‌جاست به مخاطب گوشزد کرده، آن‌ها را به استفادۀ طبیعی از زبان برای بلاغت آن ترغیب می‌کند.

pathology of language rhetoric based on functional theory in jamalzadeh’s story yeki bud yeki nabud (once upon a time)

functional linguistics, which originates from the functional school, the author’s abilities and creativity in using the spoken and written language system are examined and analyzed for the rhetorical system and other functions of the language. theorists such as martina, jakobson, and halliday have listed various functions for language. among them, the six functions: communication, referential, motivational, emotional, thought-provoking, and literary creation are the most important and famous ones which were analyzed in this article in the story &farsi shekar ast& (farsi is sugar) by mohammad ali jamalzadeh. from this point of view, jamalzadeh, as a pioneer of persian short story writing, with the knowledge of the potential capacities of the persian language and mastering the techniques of narration, has been able to deal with the pathology of language rhetoric by using the six functions of words to create literary attractions. in this story, in an artistic way, concretely and practically, he shows the most important and dangerous damage of the language, which is excessive and inappropriate alienness; he warns the audience and encourages them to use natural language for its rhetoric. keywords: language rhetoric, functional linguistics, jamalzadeh, language functions, language pathology. introductionrhetoric, in the term, means adapting words to the needs of the audience. imam sadiq (as) said: rhetoric lies in three things: getting close to the intended meaning, avoiding unnecessary words, and understanding a lot with few words. therefore, if the writer can use language well, he has achieved the true function of language, which is effective communication. and this area, the rhetoric of the language, is one of the areas of interest in functional linguistics, which analyzes the text in order to determine the patterns of language use in speech and writing, and the purpose of these detailed and technical studies is to identify and classify the linguistic elements used in the text. examining jamalzadeh’s stories from this point of view is a good indication of his skill in using language functions in the direction of language rhetoric.