نگاهی بر انواع باهم‌آیی در غزلیات صائب تبریزی

«باهم‌آیی» در متون ادبی که حاصل خلاقیت شاعر و نویسنده در انتخاب و تلفیق واژگان در محور همنشینی زبان با ارائه تصاویر بدیع است، تناسب معنایی و لفظی دلپذیری را ایجاد می‌کند که گاهی مشخصه سبکی آن شاعر یا نویسنده به‌شمار می‌رود؛ از این ‌رو، بررسی متون ادبی از ‌منظر باهم‌آیی‌ها، زمینه‌ را برای شناخت بیشتر آثار ادبی و سبک پدیدآورندگان آن‌ها فراهم می‌کند. در پژوهش حاضر، این پدیده زبانی در غزلیات صائب تبریزی که سبک هندی در شعر او به کمال رسیده، مورد مطالعه قرار گرفته است. اهداف اصلی این مطالعه، نشان ‌دادن پربسامدترین نوع باهم‌آیی‌ها، انواع و همچنین کارکرد آن‌ها در خلق معانی و تصاویر بدیع در غزلیات صائب به روش توصیفی-  تحلیلی است که به ‌منظور نیل به این اهداف از تقسیم‌بندی‌ای‌ که صفوی از باهم‌آیی‌ها در زبان فارسی ارائه داده، بهره گرفته شده است. این پژوهش، پیکره‌بنیاد بوده و پیکر مورد نیاز آن از50 غزل صائب (از غزل1400 تا1450) با حدود 573 بیت، استخراج شده است. از این میان، 278 بیت حاوی انواع باهم‌آیی‌ها بوده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که از انواع باهم‌آیی، بجز باهم‌آیی «فعل با فعل»، «قید با فعل» و «هم‌آوا- هم‌نویسه» در غزلیات صائب بهره گرفته شده است، اما باهم‌آیی تداعی معنایی و از میان انواع روابط مفهومی آن، رابطه شمول معنایی، بیشترین بسامد کاربرد را داشته ‌است. همچنین در این بررسی مشخص شد که می‌توان انواع باهم‌آیی‌های غزلیات صائب را در سه گروه طبقه‌بندی کرد: 1-  باهم‌آیی‌هایی که با همان لفظ و معنا امروزه نیز در زبان و شعر معاصر به کار می‌روند .2-  واژگان هم‌آیندی که با اندکی تغییر در لفظ، اما با همان بار معنایی در روزگار ما نیز کاربرد دارند. 3-  هم‌آیندهایی که یکی از واژگان آن، به کلی مهجور شده و در زبان و شعر امروز به کار نمی‌رود.

an overview of collocations in saeb tabrizi’s sonnets

collocations in the literary texts, resulting from the poet and author’s creativity in choosing proper words in the paradigmatic axis, along with the presentation of novel images create a pleasant meaning and word proportionality that is sometimes considered as the style of the poet or author. thus, the study of collocations in literary texts is an interesting subject that provides a basis for a better understanding of the literary works and the style of their authors. in the present study, this linguistic phenomenon has been studied in saeb tabrizi’s sonnets, a prominent poet with indian style. the main objectives of this descriptive-analytical research are to show the most frequent type of collocations in saeb’s sonnets, and their comparisons with today’s persian language collocations. in order to achieve these goals, the safavi classification has been used. the research is corpus-based and the necessary corpus was extracted from 50 saeb sonnets (from 1400 to 1450) with about 573 verses.findings indicate that although all kinds of collocation, except verb-verb, verb-adverb, and homonymy-homophony collocations have been used in his sonnets, the meaning of associative collocations and their subtype such as hyponymy is the most frequent ones. results show that saeb’s collocation can be divided into three groups: 1-colloctions that apply with the same form and meaning in today’s persian language. 2- collocations that are used in our today utterances with little change in form but with the same meaning and 3- the obsolete collocations which are not used today.keywords: collocations, syntagmatic collocation, associative collocation, saeb’s sonnets. introductioncollocations in the literary texts, resulting from the poet and author’s creativity in choosing proper words in the paradigmatic axis, along with the presentation of novel images create a pleasant meaning and word proportionality that is sometimes considered as the style of that poet or author. in this way, collocation has a decisive role in rhetoric. since this phenomenon is the result of specific lexical selection and also one of the methods for expressing meaning, knowing the best ways for using it, especially in literary works, leads to the formation of different styles. therefore, by studying the collocations in literary works, it is possible to achieve different styles of expression in the pragmatic use of language elements. thus, the study of collocations in literary texts is an interesting subject that provides a basis for a better understanding of the literary works and the style of their authors. in the present study, this linguistic phenomenon has been studied in saeb tabrizi’s sonnets, a prominent poet with indian style.research questionsin this research, we try to answer the following questions:what are the most frequent types of collocations in saeb’s sonnets?