مثنوی‌های کوتاه در ادب فارسی (تا قرن هشتم)

معمولاً از قالب مثنوی به‌ دلیل آزادی در کاربرد قافیه و ردیف و محدود نبودن تعداد ابیات در سرودن اشعار بلند روایی و مباحث مبسوط استفاده می‌شود و علمای بلاغت نیز همواره اشاره به بلندی اشعار قالب مثنوی داشته‌اند. با وجود این، در ادبیات فارسی مثنوی‌های بسیار کوتاهی وجود دارد که عدد ابیات آن به 10 نیز نمی‌رسد. هدف این مقاله بررسی سیر و محتوای این نوع اشعار، جنبه‌های بلاغی و دلایل گرایش شاعر به سرودن آن‌هاست. سرودن این اشعار از قرن ششم آغاز شده و تا قرن هشتم نزدیک به 100 مثنوی کوتاه در موضوعاتی مانند مدح، تعلیم، نامه‌های کوتاه و تقاضایی، ثبت تجربیات سراینده و اشعار مناسبتی سروده شده ‌است. نیازهای آموزشی و تعلیمی، تمایل شاعران به پرداخت معانی رایج در قوالب غیرکلیشه‌ای، کم‌رنگ‌ شدن اهمیت زبان پرطمطراق، تمایلات مخاطبان، افزودن صمیمیت لحن و رواج و محبوبیت قالب مثنوی در گرایش شاعران به سرودن مثنوی‌های کوتاه نقش موثری داشته ‌است.

short masnavi in persian literature (until the eighth century)

masnavi format is usually used in composing long narrative poems and extensive topics due to the freedom in rhyme and line and the unlimitednumber of verses, and traditional rhetorical scholars have alwaysreferred to the length of masnavi format poems. nevertheless, there arevery short masnavi in persian literature, the number of verses does noteven reach ten verses. the purpose of this article is to study the courseand content of this type of poem, its rhetorical aspects, and the reasonsfor the poet's tendency to compose them. the writing of these poemsbegan in the sixth century and until the eighth century, nearly a hundredshort masnavi have been written on topics such as praise, short andrequest letters, recording the poet's experiences, and appropriate poems.educational needs, the desire of poets to the common meanings in nonstereotypedforms, diminishing the importance of eloquent language inpoems, needs and desires of audiences, increasing the intimacy of toneand popularity and masnavi format have played an effective role inpoets' tendency to compose short masnavi.