استعاره ‏های مفهومی خشم در دیوان خاقانی

استعاره از مهم‏ترین ابزارهای انتقال زبان از کاربرد حقیقی به کاربرد مجازی و ادبی آن است. از طرفی امروزه استعاره در غرب دیگر خاص شعر و ادبیات و ابزاری برای آراستن کلام نیست؛ بلکه استعاره‏ها به حوزۀ اندیشه و شناخت واردشده و از چشم‏اندازهای مختلف در بسیاری از علوم به کار گرفته شده است. در حوزۀ شعر نیز کاربرد استعاره در عواطف بشری همواره موردتوجه بوده است؛ چراکه عواطف انسان همواره به‌عنوان یک حوزۀ مبدا در ساختارپردازی استعاری مفاهیم متنوع در اغلب زبان‌ها به کار گرفته می‌شوند و از الگوهای فرهنگی هر زبان بهره می‌برند. خاقانی، ‌ازجمله شاعرانی است که در بهره‌گیری از استعارات بدیع و تازه در شمار خلاق‌ترین شعرای فارسی‌گوی قرار دارد. هدف مقاله حاضر بررسی کاربرد و فراوانی نگاشت‌‌نام‌های مفهومی در شعر خاقانی با رویکرد مجاز مفهومی یا استعارۀ مفهومی و تحلیل داده‌های شعر خاقانی می باشد و با بررسی در حوزۀ عاطفۀ خشم می‌توان به این نتیجه رسید که حدود 160 بیت، ‌مربوط به عاطفۀ خشم و مترادفات آن است. البته سه حوزۀ مبدا «تغییر حالت»، ‌«تغییر نگاه» و «بی‏تابی» را می‏توان در یک حوزۀ مبدا تغییر فیزیکی گنجاند. درنهایت حوزۀ مبدا «خشم درخط‏شدن است» و «خشم طیره‏شدن است» پربسامدترین حوزۀ مبدا برای مفهوم‌سازی خشم در دیوان خاقانی است.

Conceptual Metaphors of Anger in Khaghani’s Divan

Metaphor is one of the most important tools for transferring language from its real usage. On the other hand, today metaphor in the west is no longer specific to poetry and literature and tool for adoring the word; rather, metaphors have entered the realm of thought and cognitions and have been used from different perspectives in many sciences. In the field of poetry, the use of metaphor in human emotions has always been considered; because human emotions have always been used as a source of origin in the metaphorical structuring of various concepts in most languages and take advantage of the cultural patterns of each language. Khaghani is one of the most creative Persian-speaking poets who use novel and fresh metaphors. The purpose of this article is to study the frequency of usage of conceptual writings in Khaghani’s poetry with a permissible conceptual approach or conceptual metaphor and to analyze the data of Khaghani’s poetry. In fact, the three domains of origin “change of state” “change of gaze” and “impatience” can be included in one domain of physical change. Finally, the field of origin “anger is in line” and “anger is outrage” are the most frequent field of origin for conceptualizing anger in Khaghani’s Divan.