بررسی تطبیقی رمان‌های «شوهر آهو خانم» و «خواهر کاری» با تکیه بر مسالۀ خلاقیت ادبی

«خلاقیت» در ادبیات تطبیقی عبارت است از تفاوت بین تقلید کردن و تاثیر پذیرفتن و نویسندۀ خلاق به کسی گفته می‌شود که از آثار دیگران الهام بگیرد و آنچه را که از دیگری وام گرفته، در ساخت اجتماعی و فرهنگی جامعۀ خود به شیوه‌ای نو بپروراند. بومی کردن یا «از آنِ خود کردن» مضامین ادبیات سایر ملت‌ها، نه‌تنها امری مذموم نیست بلکه نقش مهمی در غنی کردن ادبیات ملی ایفا می‌کند. شباهتی که در طرح و پیرنگ دو رمان «شوهر آهو خانم» (1340) نوشتۀ علی‌محمد افغانی و «خواهر کاری» (1900) نوشتۀ تئودور درایزر دیده می‌شود، مقایسۀ این دو اثر را در ادبیات تطبیقی ممکن میسازد. این مقاله بر این باور است که افغانی در نگارش رمان شوهر آهو خانم، از اولین اثر درایزر تاثیر مستقیم پذیرفته و طرح و روایت این رمان آمریکایی را در بافتار فرهنگی و اجتماعی ایران بومی کرده است. باوجود نقاط اشتراکی که در طرح روایی و شیوۀ شخصیت‌آفرینی این دو رمان، به‌ویژه دو شخصیت «هما» و «کاری» دیده می‌شود، تفاوت‌هایی نیز در این دو اثر وجود دارد که بیشتر به تفاوت در شرایط اجتماعی و فرهنگی نویسندگان آن‌ها مربوط می‌شود. در یک برآیند کلی می‌توان گفت افغانی در تاثیرپذیری از درایزر خلاقانه عمل کرده و مضامین یک رمان آمریکایی را به شکلی نو در بافت ادبی و فرهنگی جامعۀ خود، بازآفرینی کرده است.

A Comparative Study of “Shohare Ahoo Khanoom” and “Sister Carrie” Novels based on the Literary Creativity

’Creativity’ in comparative literature is the difference between imitating and being influenced, and the creative author is said to be inspired by the others’ work, and nurture what they borrowed from another in the social and cultural construction of their society in a new way. The similarity in layout and plot of these two novels “Shohare Ahoo Khanoom” (1961) by Ali Mohammad Afghani and “Sister Carrie” (1900) by Theodore Dreiser, makes it possible to compare these two works in comparative literature. This article argues that Afghani in writing the novel “Shohare Ahoo Khanoom”, has been directly affected by Dreiser’s first work and has domesticated this American novel’s plot and narration in the cultural and social context of Iran. Despite the common points observed in the narrative plot and characterization method of these two novels, especially the two characters, “Homa” and “Carrie”, there are also some differences in these two works that are more related to the differences in the social and cultural conditions of their authors.