بررسی اصالت بخش‌های مختلف برزونامه کهن و نسبت متنی اثر با شاهنامه فردوسی؛ بر مبنای نقد متن‌شناختی نسخ منظومه

«برزونامه» از مشهورترین حماسه‌های پس از شاهنامه است که با وجود مطالعات دو سدة اخیر، هنوز در موردش ابهامات بسیاری باقی است. برزونامة کوچک یا کهن، بخش اول این حماسة دوبخشی، بیشتر به عنوان یک داستان الحاقی به شاهنامه باقی مانده است. این جستار برای نخستین بار با بررسی بیش از 50 نسخة متن و طبقه‌بندی، نقد و تحلیل داده‌های آن‌ها، رابطة متنی اثر با شاهنامه را روشن کرده ‌است. مطابق این یافته‌ها، سرایندة اثر، متن را در ادامة داستان بیژن و منیژه سروده بود؛ اگر چه در ابتدای داستان با تکنیک فلش‌بک، بار گرفتن و تولد او را در ادامة سرنوشت سهراب به اختصار یادآوری کرده بود. با توجه به تناقض‌های موجود در متن در غالب نسخ کاتبان این یادآوری ابتدایی را حذف کردند و در اقلیتی از نسخ، آن را به ادامة رستم و سهراب منتقل و بخش سوسن را حذف کرده، شاه ایران را از کیخسرو به کاوس تغییر داده، روایتی دربارة مرگ برزو به انتها افزودند. از چهار بخش منظومه، تنها بخش الحاقی همین روایت مرگ برزوست که در نسخة مادر وجود نداشته، اشاره‌ای نیز به مرگ وی نشده ‌بود. به همین دلیل، منظومه پایان باز داشته، شاعری دیگر آن را ادامه داده بود.

The Study of the Authenticity of the Old Burzō-nāma Sections and its Relation with Ferdowsi’s Shāh-nāma (Based on the Textual Criticism of its Manuscripts)

The Burzōnāma is one of the most famous epics after the Shāhnāma, which, despite the recent studies of the last two centuries, there are still many uncertainties about it. The small or old Burzōnāma, the first part of this twopart epic, has remained largely an annexed story to the Shāhnāma. This research, for the first time, has tried to clarify the textual relations of this work with Shāhnāma by analyzing more than 50 manuscripts of Burzōnāma, based on textual criticism. According to these results, the author of the work wrote the text in the continuation of the story of “Bijan and Manije”. Although at the beginning of the story, with flashback technique, he briefly reminded her mother’s pregnancy and her birth to continue Sohrāb’s fate. Due to contradictions in the text, in most manuscripts, the scribes deleted this primitive reminder. But in a small number of manuscripts, they transferred it to the continuation of “Rostam and Sohrāb”, and changed the king of Iran from Keikhosrow to Kāvus. They also deleted the “Soosan” episode and added an episode about the death of Borzō at the end of the story. Of the four episodes of the poem, the only annexation to the poetry is the episode of the death of Borzō, which was not in the original manuscript, and no mention was made of his death. For this reason, the ending of the poem was an openend and another poet has been able to continue it.