تحلیل عوامل مضمون‌آفرینی با اصطلاحات خوشنویسی در شعر صائب تبریزی

مهم‌ترین ویژگی شعر فارسی در سبک هندی مضمون‌آفرینی است. در این شگرد، شاعر میان عناصر دور از هم و به ظاهر بی‌ارتباط، پیوند ایجاد می‌کند که از رهگذر شباهت‌ها، مجاورت‌ها و تضادها، مشارکت در کارکرد، مجانست و قراردادهای ادبی به دست می‌آید. صائب تبریزی مضامین تازه‌ای را با اصطلاحات خوشنویسی ساخته و این هنر او تاکنون بررسی نشده است. مقاله حاضر مضمون‌آفرینی با اصطلاحات خوشنویسی را در دیوان صائب تحلیل می‌کند. در این پژوهش توصیفی تحلیلی، پس از فراهم آوردن چارچوب نظری، مدل مفهومی تدوین یافت. سپس بر اساس آن، ابیات جلد نخست دیوان غزلیات صائب تحلیل شد. محققان در فرآیند بررسی معنی و درک حاصل از واژگان و تصاویر اشعار صائب به الگویی از مضمون‌سازی راه بردند که نشان می‌دهد چگونه صائب در به‌کارگیری نام خط‌های مختلف، ابزار، ژانرها، اصطلاحات اصول و قواعد خوشنویسی و آمیختن آن‌ها با عناصر صورخیال به مضمون‌آفرینی دست یافته است.

Analyzing the Factors of Theme Creation by Calligraphy Terms in Saeb Tabrizi’s Poem

The most prominent feature of Persian poetry in the Indian style is thematic creation. In the creation of themes, the poet establishes a connection among the farfetched and seemingly unrelated elements which are not obtained necessarily by similar way or other aspects known in the rhetoric. Mostly, it is achieved from the stand of similarities, proximities and contrasts, implications, visual possibilities, associations of motifs, and literary conventions. Among the Indianstyle poets, Saeb Tabrizi created new themes with calligraphy terms due to his mastery of calligraphy. The art of using calligraphy themes in his Divan has not been investigated yet. This article has tried to study the creation of themes by calligraphy terms in Saeb Tabrizi’s Divan. After finding a theoretical framework for this descriptiveanalytical research, a conceptual model was proposed by studying the related books and articles. Then the couplets of the first volume of Saeb Tabrizi’s Divan were analyzed. In this research, the authors have found a thematic paradigm in the process of perception of meaning, vocabularies, and images of his poems that show how Saeb has created beautiful themes by using different handwritings, tools, genres, and terms and rules of calligraphy and combined them with imageries.