واکاوی چند بیت منسوب به رودکی سمرقندی براساس چند منبع کهن

دیوان رودکی از مهم‌ترین دیوان‌های شعری حوزۀ خراسان است که تنها اشعاری پراکنده از آن در برخی متون کهن و متاخر باقی مانده است. نفیسی توانست با تلاش فراوان بخشی از اشعار رودکی را از متون مختلف گردآوری کند و دیوانی مختصر از این شاعر کثیرالشعر فراهم آورد؛ فرهنگ‌های لغتی همچون: لغت فرس، «صحاح‌الفرس» و...، همچنین برخی منابع بلاغی نظیر: ترجمان‌البلاغه، حدایق السحر، المعجم فی معائیر اشعار العجم و... منابع مورد استناد نفیسی بوده‌اند. در نوشتار حاضر سعی بر آن است که با معرفی و رفع دو نقیصه در این تصحیح، گامی در مسیر دستیابی به دیوان منقّح آدم‌الشعرای ادب فارسی برداشته شود. این دو نقص، نخست اینکه ابیاتی از رودکی در این منابع وجود دارد که در دیوان مصحَّح نفیسی و برخی دیگر از دیوان های چاپی ضبط نشده است. دیگر آنکه در این تصحیح با استناد به منابع اشاره شده، ابیاتی به نام رودکی ثبت شده که با مراجعه به این منابع، مشخص می‌شود که این سروده‌ها منسوب به شاعری دیگر است. در این جستار سعی شده با مراجعه به برخی کتاب‌های چاپی و چند نسخۀ خطّی، ابیات منسوب به رودکی که از دیوان مصحَّح نفیسی فوت شده، گردآوری شود، ابیات تازۀ منتسب به رودکی مطرح و انتساب‌های نادرست به او معرفی و مردود شود.

A Study on Some Verses Attributed to Rudaki based on a Few Old Sources

Abu Abdullah Rudaki’s Divan is one of the most important poetry Divans in the Khorasan area, from which only some scattered verses have remained in the ancient texts and manuscripts. With great effort, the late Saeed Nafisi managed to collect many of Rudaki’s poems from various texts and provided a brief Divan from this highly productive poet. He used such dictionaries as Saha’a alFors, Asadi Tussi’s Loghate Fors, and also rhetorical books such as Tarjoman alBalaghah, and alMu’ajm. While praising the efforts of this respected scholar, the present paper tries to unveil and remove two shortcomings in his work so as to take a further step towards a reliable version of Rudaki’s poetry. The two shortcomings are as follows: first, there are verses by Rudaki in these sources that have not been recorded in Nafisi’s Divan. Second, by citing the putative sources, Nafisi has attributed some verses to Rudaki, while investigations made it clear that such verses do not belong to him but to other wellknown poets. Considering the importance of research in the poetry of Khorasan, especially Rudaki’s poetry, it is attempted to collect verses which are not included in Nafisi’s Divan, introduce new verses by Rudaki, and reject wrong attributions by referring to the printed books and several manuscripts in this paper.