نقد رابطۀ سینمای ایران با ادب کلاسیک عرفانی

«سینما» هنری نوین است که هنرها و دانش های پیشین را درهم آمیخته و آن‌ها را با جذبه‌ فراوان پیش روی مخاطبان قرار داده است. اندیشه های بازتاب یافته در آثار به جا مانده از گذشته‌ مشرق زمین و به خصوص ادبیات کلاسیک کشورمان نیز برخوردار از پیرنگی معنوی است. بازتاب مضامین عرفانیِ ادبیات کلاسیک در آثار سینمایی می تواند وسیله ای برای پیوند فرازمانی اندیشه و هنر ملّی باشد. در این پژوهش ضمن ارائه‌ یک تقسیم بندی تاریخی مضمونی به ‌اختصار اندیشه های عرفانی و معنوی کارگردان های سینمای کشورمان مرور می‌شود. سپس موانع ساخت فیلم هایی با مضامین عرفانیِ ادبیات کلاسیک در کشورمان بررسی و پیشنهادهایی برای استحکام ارتباط سینما با ادب کلاسیک ارائه می‌شود. این بررسی نشان می دهد میان اندیشه های روحانیِ بازتاب یافته در ادبیات کلاسیک عرفانی سرزمینمان با هنر سینما، پیوندی فرازمانی و تکاملّی برقرار نشده است. عوامل گوناگونی در این مساله موثر بوده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: نگاه مشکوک سیاست به طریقت در ایران، وجود دیدگاه های متفاوت و متضاد نسبت به اندیشه‌ها و زندگی عارفان، گرایش مفاهیم عرفانی به ذهنیت و گریز آن‌ها از عینیت، ضعف ابزاری سینمای ایران برای ساخت باورپذیر آثار خیال انگیز و مخالفت طیف های کلاسیک و روشنفکری منتقدان سینمای ایران با ساخت آثار عرفانی.

Criticism of the Relationship between Iranian Cinema and Mystical Classic Literature

Cinema is a modern art which has combined former arts and knowledge and has presented this to the audience with abundant attraction. Reflected thoughts in the past of eastern countries and especially classical literature of our country enjoy a spiritual theme. Reflection of mystical themes of classical literature in cinema works can be a means for linking thought with national art. In this research, in addition to presenting a historicalconceptual division, there is an abridged survey on mystical and spiritual thoughts of directors in our country and presented proposals for strengthening the relationship between cinema and classic literature. This study shows that there is no complementary and extraterrestrial linkage between spiritual thoughts of our past mystical literature and the art of cinema. Various factors influence this issue. The most important points are: suspicious look at politics to Sufism in iran،existence of different and controversial attitudes towards the thoughts and lives of mystics, attitudes of mystical concepts towards the mentality and their evasion from evidence, instrumental weakness of Iranian cinema for the plausible making of fantastic works and the opposition of classical and intellectual spectrums of the critics of Iranian cinema by making mystical works.