بررسی نشانه‌های دینی در شعر فروغ فرخزاد با استفاده از نظریۀ نشانه‌شناسی پیرس

شعر قدیم فارسی با مفاهیم و نشانه‌های دینی پیوندی عمیق و ناگسستنی دارد تا آنجا که می‌توان دین را از آبشخورهای اصلی آن دانست، اما به نظر می‌رسد در شعر معاصر فارسی این ارتباط تا حدودی کمرنگ شده باشد. این مقاله به بررسی نشانه‌های دینی در شعر فروغ فرخزاد، یکی از شاعران نوپرداز معاصر، اختصاص دارد. پس از شرح مختصرِ نظریه‌ نشانه‌شناسی پیرس، سروده‌های فروغ فرخزاد بر مبنای این نظریه تحلیل شده است. این جنبه از شعر فروغ، تاکنون چندان بررسی نشده است. کاربرد نشانه‌های دینی در شعر او اصلاً کم نیست. در سروده‌های فروغ فرخزاد از عناصر مربوط به دو دین اسلام و مسیحیت استفاده شده، اما انتخاب نشانه‌ها و چگونگی استفاده از آن‌ها، بسته به اینکه مربوط به کدام دین و کدام دورۀ شاعری فروغ باشد به دو گونۀ متفاوت است. در آغاز شاعری فروغ، نشانه‌های دینی که بیشتر اسلامی‌اند به‌واسطۀ متون کهن ادبی وارد شعر او می‌شوند در نتیجه اغلب انتزاعی‌اند، اما با پخته‌تر شدن شعرش، شیوۀ او در کاربرد عناصر دینی دگرگون می‌شود. در این دوران بسامد نشانه‌های مسیحی،که برگرفته از متن کتاب مقدس است در شعر او بیشتر می‌شود. همچنین در همین دوران، نشانه‌های اسلامی شعر فروغ به جای متون ادبی، برگرفته از محیطی است که در آن زندگی می‌کند. در نتیجه این نشانه‌ها عینی و ملموس و مربوط به حوزۀ دین عامیانه‌اند.

A Study of Religious Signs of Forough Farrokhzad’s Poetry According to Peirce’s Theory of Signs

There is an underlying connection between classical Persian poetry and religion. Although religion can be considered as one of the main origins of the poetry, it seems that in the contemporary poetry this connection has become partly weak. Here, we aim to study the religious signs of Forough Farrokhzad’s poetry, one of the Iranian modern poets. To do so, we initially introduce and discuss Peirce’s Theory of Signs. Then, according to this theory, we start to analyze her poems. This aspect of her poetry has not been discussed that much until now. There are plenty of religious signs in Forough Farrokhzad’s poetry. She uses both Islamic and Christian elements, but the way she chooses the signs and the way she uses them, both are completely different in line with each religion. At the beginning phases of her poetry, the religious signs, which are mainly Islamic, enter into her poems through the classical literary works and therefore they are mostly abstract. But as her poetry grows more mature, she changes the way she applies them. In this phase, the frequency of Christian signs, picked up from Gospel, increases in her poetry. On the other hand, at the same time, the Islamic signs of Forough’s poetry are picked up from the environment in which she lives, instead of the foresaid classic works. So, as a result, these signs are objective, tangible and related to the folk religion.