تحلیل امر والا در غزلیات شمس و مثنوی مولانا با الهام از نظریۀ کانت در باب امر والا

در تلقی کانتی، امر والا در شی‌ء بی‌صورت یافت می‌شود که در بی‌کرانگی قابل تصور است. وقتی انسان در برابر عظمت و شکوهمندی یک کوه رفیع و با صلابت یا بزرگی و پهناوری یک دریا قرار می‌گیرد، حکم به والایی می‌کند و احساسی تحسین‌آمیز توام با ناتوانی و هراس (خوف و رجا) به او دست می‌دهد. از نظر کانت، برای چنین حکم و احساسی، انسان به قابلیت ذهن و پرورش یافتن آن نیاز دارد. در مثنوی و غزلیات شمس، عناصر بیکران و پر عظمت هستی، مانند آفتاب، دریا، کوه و... بسامد زیادی دارند و مولانا با این امور با نوعی احساس احترام و تحسین و در عین حال عجز و هراس مواجه می‌شود. همچنین او نقش مخاطب آشنا را در فهم امور والا بسیار تاثیرگذار می‌داند. این مقاله به تحلیل امر والا در غزلیات شمس و مثنوی در پرتو آرای کانت می‌پردازد.

Analysis of the Sublime in Rumi’s Masnavi and Diwane Shams Inspired by Kant’s Theory Regarding the Submile

In Kant’s view, the Sublime is found in an object that is conceivable in infinity. When a man stands in front of the majesty and glory of a high mountain or magnitude and greatness of a sea, he rules greatly and it gives him an admirable feeling along with helplessness and fear (hope and fear).  According to Kant, for such a feeling, man needs the ability of the mind to cultivate it. In Masnavi and Diwane Shams, the infinite and majestic elements of the universe, such as the sun, the sea, the mountain, and so on have a high frequency and Rumi encounters these with a sense of respect and admiration, while being helpless and fearful. He also considers the role of the familiar audience to be very influential in understanding the sublime concepts. The present paper analyzes the Sublime in Masnavi and Diwane Shams from Kant’s point of view.