بررسی روایت‌شناسانه طوطی‌نامه

بررسی متون ادبی از منظر روایتشناسی می‌تواند موجب شناخت بیشتری از ابعاد گوناگون متن گردد و لایه‌های پنهان آن را برای خواننده آشکار سازد. طوطی‌نامه یکی از مشهورترین کتاب‌های داستانی در ادبیات فارسی است که ضیاء نخشبی آن را در قرن هشتم بر اساس قصه‌هایی که ظاهراً اصلی سانسکریت داشته، به نثر ساده فارسی بازنویسی کرده‌است. در مقاله حاضر، بر اساس نظریه روایی ژنت این متن تحلیل و بررسی شده‌است. در این متن، با یک راوی برون‌داستانی(نویسنده) و یک راوی درون‌داستانی(طوطی) مواجه هستیم و بیشترین میزان مشارکت در امر روایتگری بر عهده راوی درون‌داستانی است. کانونی‌شدگی و کانونی‌گری در این متن، از دو جنبه راوی برون‌داستانی و راوی درون‌داستانی بررسی شده‌است. در طوطی‌نامه با زمان‌های تقویمی روبه‌رو نیستیم و زمان عموماً به صورت کلی مطرح می‌شود.در برخی از بخش‌های متن، نویسنده با حذف و کوتاه کردن برخی توصیفات، سعی در فشرده‌سازی زمان دارد و نیز در روایت‌های طوطی‌نامه ترتیب زمانی حوادث رعایت شده‌است. مکان در طوطی‌نامه به دو صورت مکان‌های کلی و مکان‌های خاص بیان شده‌است. از منظر اندیشه و فضای فکری، در طوطی‌نامه با یک اندیشه غالب روبه‌رو هستیم و متنی تک‌صدا داریم و هنگامی که رفتاری در تضاد با اندیشه حاکم در متن، از سوی یکی از شخصیت‌ها سر می‌زند، منجر به سرکوب و نابودی وی می‌شود.