گونه‌شناسی چاه و قنات در فارس دوران ساسانی و اسلامی

آثار به‌جای مانده از نظام های مدیریتی انتقال آب برای شهرنشینی و در مقیاسی گسترده تر کشاورزی، نشان از اهمیت آب برای دولت ها و ساکنان فلات ایران دارد. در این سرزمین خشک و نیمه‌خشک، آبِ دائمی که بتواند در یک مدت زمان طولانی معضل آب را برای مصارف شهری و کشاورزی حل کند، اندک است. به نظر می رسد فنّاوری استفاده از قنات در مناطق خشک و پرآب، بهترین راه‌حل برای مبارزه با کم‌آبی و عبور از پستی و بلندی های زمین های هم‌جوار بوده است. گونه‌شناسی این فنّاوری در دوران ساسانی و اسلامی در ناحیه فارس از اهداف پژوهش حاضر است. اینکه تدابیر ساسانیان در خصوص تامین و نظام مدیریت آب ازطریق حفر چاه و قنات، چگونه بوده است؟ با تغییر نظام سیاسی و دینی، پس‌از ورود اسلام به ایران، چه تغییراتی در مدیریت نظام انتقال آب به وسیله چاه و قنات به وجود آمد؟ مسائلی است که پژوهش حاضر در پی پاسخ به آن ها است. پژوهش پیش‌رو با رویکردی تاریخی – تطبیقی- تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای – میدانی به شیوه‌شناسی حفر چاه و قنات در دوران ساسانی و اسلامی می پردازد. ساسانیان برای آب و مدیریت آن توسط قنات ارزش فراوانی قائل بوده و از شیوۀ به خصوص خود در احداث آن بهره برده اند و با ورود اسلام به ایران این فنّاوری به شیوه دیگر، به حیات خود ادامه داده است.  

typology of the well and qanat in the sassanid and islamic periods in fars

the remains of water transmission management systems for urbanization and on a wider scale for agriculture show the importance of water for the governments and residents of the iranian plateau. in this arid and semi-arid land, there is little permanent water that can solve the problem of water for urban and agricultural use over a long period of time. it seems that the technology of using qanat in dry and watery areas was the best solution to avoid water shortage and to cross the lowlands and heights of neighboring lands. the typology of this technology in the sassanid and islamic periods in the fars region is one of the goals of this research. what were the measures of the sasanians regarding the water supply and management system through digging well and qanat? with the change in the political and religious systems, after the arrival of islam in iran, which changes occurred in the management of the water transmission systems through well and qanat? these are the issues that the current research seeks to answer. the upcoming research deals with the methodology of digging well and qanat in the sassanid and islamic periods with a historical-comparative-analytical approach and using library-field studies. the sasanians valued water and its management through qanat and used their own special method in its construction and with the arrival of islam in iran, this technology continued to exist in a different way.