همگامی متن و تصویر در نگاره‌های عاشقانۀ منقوش بر سفال سلجوقی

عصر سلجوقی، از درخشان‌ترین دوره‌های هنر سفالگری در جهان اسلام است و یکی‌از عوامل مهم این درخشش، همگامی تصاویر منقوش بر سفالینه‌های این دوران با ادبیات است. کتیبه‌ها و نقوش سفالینه‌های این عصر، تجّلی‌گاه فرهنگ و باورهای مردم زمانه خود بوده؛ به‌طوری ‌که محمل مناسبی برای بازنمایی تاریخ، اساطیر، ادبیات و به‌ویژه روایت‌های ادبی همچون مضامین عاشقانه به شمار می‌آمده است. در این پژوهش درنظر داریم به شناسایی و تحلیل مضامین عاشقانه منقوش بر سفالینه‌های سلجوقی بپردازیم و برحسب نوع مضمون، پیوند و گسست متن و تصویر را در نمونه‌های منتخب، مورد ارزیابی قرار دهیم. پرسش این است: همگامی متن و تصویر در نگاره‌های عاشقانه منقوش بر سفال سلجوقی، با چه کیفیتی صورت گرفته است؟ هدف، شناسایی ارتباط مضامین عاشقانه با نقوش همان روایات بر سفالینه‌های سلجوقی است تا از این طریق تنوع مضامین عاشقانه‌ی مورد اقتباس در تصویرگری نقوش سفالینه‌های عصر سلجوقی شناسایی و ارتباط آنها با تصویر مشخص شود. این پژوهش با بهره‌گیری از روش تطبیقی- تحلیلی انجام گرفته و شیوۀ گردآوری مطالب کتابخانه‌ای_اسنادی است. جامعه آماری مبتنی‌بر 8 نمونۀ ممتاز از سفالینه‌های مینایی و زرین‌فام سلجوقی با مضامین عاشقانه پرتکرار ازجمله: بهرام و آزاده، لیلی‌ومجنون، خسرووشیرین، ورقه‌وگلشاه و بیژن‌ومنیژه است که براساس ویژگی‌های بصری و نوشتاری نمونه‌ها، دسته‌بندی و تحلیل شده‌اند. نتایج کلی تحقیق نشان می‌دهد که در اکثر نمونه‌های منتخب، همگامی متن و تصویر وجود دارد و بیشترین اقتباس در تصویرگری نقوش سفالینه‌های سلجوقی از متون داستانی پیش‌از اسلام بوده است.

synergy between text and image in romantic narrations on seljuk pottery

the seljuk period shines as one of the most brilliant periods for pottery in the islamic world, largely due to the remarkable synergy between image and literature evident on the potteries of this time. inscriptions and motifs served as windows into the minds and hearts of the people, transforming these vessels into captivating narratives of romance. immortal legends of iran, enduring love stories of men and women, powerful kings, and diverse social classes all found expression on these artistic canvases. this research delves into the romantic themes intricately engraved on the seljuk pottery, dissecting their content by theme type. it poses the key question: how do text and image intertwine in the romantic narratives portrayed on these artistic artifacts? by meticulously comparing the romantic themes with their corresponding motifs, the study aims to understand which themes held the most resonance for the seljuk pottery decoration and uncover the inspirations behind these captivating visuals. our examination of research samples reveals a prevalent correlation between the romantic text and its visual representation. interestingly, pre-islamic narratives, such as the captivating love story of bahram and azadeh, found the most adaptation in the depiction of seljuk pottery motifs.